Προάγοντας την αειφόρο ανάπτυξη

Φυσικό περιβάλλον και Κρήτη

Μαρία Κοκκιάδη, Ειρήνη Ζησιάδου, Καλλιόπη Κρητσωτάκη, Δημήτριος Κέφης

Ζάννειο Εκπαιδευτήριο

Περίληψη

Το πρόγραμμα σχεδιάσθηκε στην αρχή της χρονιάς με σκοπό να υλοποιηθεί μέσα σε ένα διαφορετικό πλαίσιο από κάθε τάξη ξεχωριστά, βασισμένο στο γνωστικό και αναπτυξιακό υπόβαθρο των παιδιών. Σκοπός του προγράμματος ήταν να κατανοήσουν τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και να αναπτύξουν θετικές στάσεις απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα που είναι συνδεδεμένα με τον τόπο μας και τα καθημερινά μας βιώματα. Το πρόγραμμα χωρίστηκε σε θεματικές ενότητες και η κάθε τάξη ανέλαβε από μία ενότητα με σκοπό τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δραστηριοτήτων κατάλληλα προσαρμοσμένων, έτσι ώστε να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με τη φύση και να αποκτήσουν τις κατάλληλες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις για μια ενεργό συμμετοχή σε θέματα που άπτονται του περιβάλλοντος. Οι θεματικές ενότητες ήταν αφιερωμένες στη χλωρίδα και την πανίδα του νησιού, τη γεωμορφολογία, το υγρό στοιχείο, τις φυσικές καταστροφές και τα μυστήρια του περιβάλλοντος και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Προάγοντας την αειφόρο ανάπτυξη

Λέξεις κλειδιά

Φυσικό Περιβάλλον, Κρήτη, αειφόρος ανάπτυξη, μέθοδος project

Κατηγορία προγράμματος

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Εισαγωγή

Σε μια εποχή όπου θεωρείται καταλυτική η σημασία της εκπαίδευσης  στην καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης και συναίσθησης το Εκπαιδευτήριό μας στρέφει την προσοχή του στην ιδέα αυτή, αποσκοπώντας στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του συνόλου του μαθητικού πληθυσμού.

Καθολικές έννοιες, όπως: καθολική ακεραιότητα, βιώσιμος τρόπος ζωής, αειφόρος ανάπτυξη συνιστούν μια νέα παγκόσμια ηθική, η οποία σταδιακά οικοδομείται μέσω της εκπαίδευσης. Ορμώμενοι από τις ανάγκες της εποχής σχεδιάσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα  με κύριο  άξονα το Περιβάλλον και την προστασία του, το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος της Ευέλικτης Ζώνης και πραγματεύτηκε το Φυσικό Περιβάλλον και την Κρήτη.

Το συγκεκριμένο project βασίστηκε στην αναμόρφωση του σχολικού χρόνου, στη συνεργατική και διαθεματική προσέγγιση της μάθησης, στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών στην έρευνα και στην κριτική επεξεργασία του θέματος. Στην κατεύθυνση αυτή, κλιμακωτά και αναλογικά οι μαθητές όλων των τάξεων πρώτης σχολικής και σχολικής αγωγής επεξεργάστηκαν υποθεματικές ενότητες  ανά μήνα και μέσα από ποικίλες βιωματικές και διαθεματικές δραστηριότητες εισήγαγαν τους μαθητές στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.  Μέσα από το ταξίδι τους στο Φυσικό Περιβάλλον της Κρήτης διεύρυναν τις γνώσεις τους στη μορφολογία της Κρητικής γης, μαθαίνοντας για τη χλωρίδα και την πανίδα του νησιού, εξερευνώντας τον υδρολογικό κύκλο, ανακαλύπτοντας μυστήρια του περιβάλλοντος και υιοθετώντας φυσικές προς το περιβάλλον συμπεριφορές.

Το ταξίδι αυτό των μαθητών ολοκληρώθηκε με τους ίδιους να φτάνουν στον προορισμό τους, στη δική τους «Ιθάκη» έχοντας στις αποσκευές τους νέες γνώσεις και εμπειρίες ικανές να αφυπνίσουν και να ευαισθητοποιήσουν  τους μεγαλύτερους  και να δημιουργήσουν όλες  τις  αναγκαίες προϋποθέσεις για αυριανούς πολίτες, ενεργούς, υπεύθυνους και συνειδητοποιημένους.  

Σκοπός και στόχοι

Σκοπός του προγράμματος “Φυσικό Περιβάλλον και Κρήτη” ήταν οι μαθητές να γνωρίσουν τον πλούτο του φυσικού περιβάλλοντος της Κρήτης, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι σ’ αυτόν και συνάμα να διαμορφώσουν έναν κώδικα αξιών και συμπεριφορών για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.

Οι στόχοι που τέθηκαν ήταν οι ακόλουθοι:

• Να ευαισθητοποιηθούν στα περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Να αναπτύξουν το αίσθημα της προσωπικής και κοινωνικής ευθύνης σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος (εθελοντισμός).
• Να συμμετέχουν σε ομαδικές εργασίες και να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας.
• Να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη μέσω της αναζήτησης αιτιών και συνεπειών.
• Να κατανοήσουν και να αντιληφθούν ότι κάθε είδος δράση προϋποθέτει κατανάλωση ενέργειας.
• Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή.
• Να εξοικειωθούν με την παρατήρηση και την περιγραφή γεωμορφολογικών στοιχείων του τόπου μας.
• Να αποκτήσουν γνώσεις αναφορικά με τις φυσικές καταστροφές (π.χ. σεισμοί, τσουνάμι, πτώση μετεωρίτη, πυρκαγιές) και να ερμηνεύσουν διάφορα μυστήρια του περιβάλλοντος (π.χ. Βόρειο Σέλας, βροχή αστεριών).
• Να αποφασίσουν συλλογικά και να προτείνουν λύσεις για την αντιμετώπιση των υπαρχόντων ή επικείμενων προβλημάτων.
• Να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την αναζήτηση πληροφοριών.
• Να αντιληφθούν ότι η αλόγιστη χρήση μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας οδήγησε σε ενεργειακή κρίση και σε ρύπανση του περιβάλλοντος, η οποία επιδρά πρωτίστως στην ανθρώπινη υγεία.
• Να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στα απειλούμενα είδη ζώων που απαντώνται αποκλειστικά στην Κρήτη.
• Να γνωρίσουν την πανίδα και τη χλωρίδα της Κρήτης.
• Να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο που μπορούν να παίξουν για το μέλλον της χώρας μας σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

Μεθοδολογία

Ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας

Έχει παρατηρηθεί και ειπωθεί από πολλούς μελετητές και παιδαγωγούς η σημασία της ομαδοσυνεργατικής μάθησης στη διδασκαλία. Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε μερικά από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης μεθόδου:

• Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων
• Καλλιέργεια αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης
• Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων
• Απόκτηση γνώσεων από τις εμπειρίες των άλλων
• Απόκτηση ικανότητας καθορισμού κριτηρίων αξιολόγησης
• Εμπλουτισμός γνώσεων και δεξιοτήτων
• Ανάπτυξη ικανότητας διαχείρισης διαφωνιών και αντιπαραθέσεων
• Απόκτηση κριτικής ικανότητας και λήψης αποφάσεων

Η στροφή προς την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια οφείλεται στο γεγονός ότι μ’ αυτόν τον τρόπο προάγεται ένα πνεύμα συλλογικότητας, ενισχύονται οι δεσμοί της ομάδας και καλλιεργούνται ψυχοκοινωνικές δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για την ομαλή εξέλιξη του παιδιού. Με άλλα λόγια, αναβαθμίζεται η παιδαγωγική ατμόσφαιρα της τάξης και επιτυγχάνονται πολλαπλά οφέλη. Έχει παρατηρηθεί, άλλωστε, ότι τα παιδιά της σχολικής ηλικίας έχουν την έμφυτη τάση να σχηματίζουν οργανωμένες ομάδες, για να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για δράση και εξερεύνηση. Στο πλαίσιο, μάλιστα, της ομαδικής δράσης τους παράγουν και χρησιμοποιούν αντικείμενα, τροποποιούν και βελτιώνουν τεχνικές, για να επιτύχουν τους κοινούς τους στόχους. Επιπλέον, κατά τη διαδικασία εσωτερίκευσης των κοινωνικών ρόλων και της ανάπτυξης της αυτοαντίληψης του παιδιού, συμβάλλει αποφασιστικά, εκτός από τους ενηλίκους, και η παρέα των συνομηλίκων.

Ωστόσο, για να λειτουργήσει ομαλά και αποτελεσματικά μια ομάδα, θα πρέπει ο δάσκαλος να δώσει προσοχή στον τρόπο και στους παράγοντες, που θα συνυπολογίσει, προκειμένου να τη συνθέσει. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού σε κάθε περίπτωση είναι μείζονος σημασίας. Οφείλει να είναι καθοδηγητικός και υποστηρικτικός, προκειμένου να μπορέσει να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών (Ματσαγγούρας, 1995).

Βιωματική μέθοδος διδασκαλίας

Ο όρος βιωματική μάθηση ενσωματώνει διάφορες έννοιες και χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από διαφορετικούς ερευνητές (Δεδούλη, χ.χ.). Στον χώρο της εκπαίδευσης, η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο εκπαίδευσης που επεκτείνεται πέρα από τα θρανία, τα σχολικά βιβλία, τη μετωπική διδασκαλία και την απομνημόνευσή της "ύλης" (Τριλίρα  & Αναγνωστοπούλου Τ., 2008). Δίνει έμφαση στον σημαντικό ρόλο που παίζει η εμπειρία στη διαδικασία της μάθησης και ανταποκρίνεται στην ανάγκη ανάπτυξης του συνόλου της προσωπικότητας του ατόμου και όχι μόνο της νοητικής του βελτίωσης. Η βιωματική μάθηση σχετίζεται με τα ενδιαφέροντα, τις προϋπάρχουσες εμπειρίες και τους στόχους του ίδιου του μαθητή για τον εαυτό του (Μπακιρτζής, 2008).

Τα οφέλη της βιωματικής μάθησης συνοψίζονται ως εξής (Δεδούλη, χ.χ.):

• αξιοποιεί τα βιώματα των μαθητών ή προκαλεί νέα βιώματα,
• ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή του μαθητή και την οικειοποίηση του εκάστοτε θέματος,
• τον προτρέπει να ερευνά, να ανακαλύπτει και να ενεργοποιεί τη φαντασία του,
• προωθεί την αυτογνωσία του μαθητή,
• προτείνει την αναζήτηση και τη δημιουργία νοήματος αντί την απομνημόνευση της γνώσης και
• κινητοποιεί το μαθητή διανοητικά και συναισθηματικά.

Συνάμα, οι βιωματικές μαθησιακές δραστηριότητες φέρουν τα χαρακτηριστικά της ρευστότητας και της ελαστικότητας στον βαθμό που διαφορετικοί μαθητές προσεγγίζουν ένα θέμα με διαφορετικό τρόπο, εργαζόμενοι σε διαφορετικό χρόνο. Σύμφωνα με τον Dewey (1980), οι βιωματικές δραστηριότητες αφενός διευκολύνουν την ανάκληση στοιχείων από προηγούμενες εμπειρίες, ώστε να καταδεικνύεται ο ρόλος των  προηγούμενων εμπειριών στην αντιμετώπιση καταστάσεων του παρόντος και αφετέρου εξαίρουν τη σχέση των εσωτερικών με των εξωτερικών παραγόντων. Τέλος, οι βιωματικές δραστηριότητες συμβάλλουν στην ανάπτυξη μορφών νοημοσύνης, όπως της διαπροσωπικής, της ενδοπροσωπικής,  της χωρικής, της μουσικής και της κιναισθητικής και ευνοούν την έκφραση των μαθητών που δεν έχουν ανεπτυγμένες τη γλωσσική και τη λογικομαθηματική νοημοσύνη (Δεδούλη, χ.χ.).

Περιγραφή Δράσης

Όλοι οι εκπαιδευτικοί επεξεργάστηκαν στις τάξεις τους τις υποθεματικές ενότητες ανά μήνα που είχαν αναλάβει. Μέσα από ποικίλες βιωματικές και διαθεματικές δραστηριότητες εισήγαγαν τους μαθητές στον κόσμο του φυσικού περιβάλλοντος της Κρήτης.

Α’ τάξη

Οι μαθητές της Α’ τάξης, τον μήνα Οκτώβριο, εισήχθησαν στο θέμα της Ευέλικτης Ζώνης, «Χλωρίδα και πανίδα της Κρήτης». Συγκεκριμένα, γνώρισαν τα σπονδυλωτά ζώα που συναντάμε στην Κρήτη και τις κατηγορίες αυτών μέσα από την παρατήρηση βιβλίων και εικόνων. Στη συνέχεια, ως μικροί δημιουργοί, έφτιαξαν ένα κολάζ κολλώντας τις εικόνες των ζώων που είχαν μοιραστεί σε κάθε ομάδα στη σωστή κατηγορία. Παράλληλα, γνώρισαν τα ενδημικά ζώα της Κρήτης, μέσα από παρακολούθηση βίντεο και δημιούργησαν κολάζ με αυτά. Εργαζόμενοι ομαδικά δημιούργησαν τις ταυτότητες των δύο πιο γνωστών ενδημικών ζώων, του Κρι-κρι και του Γυπαετού.

Συνεχίζοντας την εξερεύνηση στον κόσμο της χλωρίδας και της πανίδας, οι μικροί  μαθητές γνώρισαν τη χλωρίδα της Κρήτης και τις κατηγορίες αυτής και αναζήτησαν φυτά που απαντώνται αποκλειστικά στην Κρήτη. Ξεκίνησαν, ακόμα, τα δικά τους φυτολόγια, τα οποία εμπλουτίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος.

Αφού ανακάλυψαν τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και την ενδημική χλωρίδα και πανίδα του νησιού μας, τον μήνα Δεκέμβριο μελέτησαν τα αρωματικά φυτά και τα βότανα που υπάρχουν στο νησί μας και κατανόησαν τη θεραπευτική αξία τους, αλλά και τη χρήση τους στη μαγειρική. Παράλληλα, εργαζόμενοι σε ομάδες και μέσα από εικαστικές και βιωματικές δραστηριότητες, ασχολήθηκαν με τα απειλούμενα είδη ζώων του νησιού μας και ευαισθητοποιήθηκαν ως προς αυτά.

Ολοκληρώνοντας το ταξίδι τους στον κόσμο αυτών των ζώων, οι μικροί μαθητές κατασκεύασαν κολάζ με μηνύματα για την ανάγκη προστασίας τους. Τέλος, μέσα από βιωματικές, διαδραστικές και διαθεματικές δραστηριότητες, γνώρισαν επαγγέλματα, μαντινάδες, μύθους, αινίγματα, ήθη και έθιμα που σχετίζονται με τη χλωρίδα και την πανίδα της Κρήτης.

Β’ τάξη

Στο πλαίσιο του διαθεματικού σχεδιασμού της σχολικής εφημερίδας ΖΙΖΑΝΝΕΙΟ, οι μαθητές της Β΄ τάξης ασχολήθηκαν με τη γεωμορφολογία της Κρήτης. Κύριος σκοπός ήταν να καλλιεργηθεί η παρατηρητικότητα, η κριτική σκέψη και η ευαισθησία απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον τόπο μας και τα καθημερινά μας βιώματα. Ειδικότερα, οι επιμέρους στόχοι που ορίσθηκαν ήταν οι μαθητές να κατανοήσουν τη σχέση - αλληλεπίδραση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, να εξοικειωθούν με διαδικασίες που απαιτούν ερευνητική διάθεση και να αποκτήσουν τις κατάλληλες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις για μια ενεργό συμμετοχή σε θέματα που αφορούν στο περιβάλλον και στην αναβάθμιση του βιοτικού μας επιπέδου. Αναφορικά με τις δραστηριότητες του Οκτωβρίου, οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με το βιβλίο «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου σε μία προσπάθεια σύνδεσης του θέματος με το μάθημα της Φιλαναγνωσίας, συμμετείχαν σε κυνήγι κρυμμένου θησαυρού και, γενικότερα, ενεπλάκησαν σε δημιουργικές δραστηριότητες και ομαδικές κατασκευές σχετικές με το θέμα που επεξεργάστηκαν.

Έχοντας πραγματοποιήσει «τα πρώτα μας βήματα» πάνω στα βουνά και τα φαράγγια της Κρήτης, συνεχίσαμε την περιπλάνησή μας στο πολυποίκιλο τοπίο του νησιού μας, προσπαθώντας να συλλέξουμε πληροφορίες, να ανακαλύψουμε τοποθεσίες, να μάθουμε τα «μυστικά» που κρύβουν τα βουνά μας και να αποδώσουμε εικαστικά όλες τις γνώσεις που αποκομίσαμε μέσα από αυτήν τη συναρπαστική διαδρομή στο φυσικό περιβάλλον του νησιού μας. Στόχος ήταν η εμβάθυνση στη γνώση των διαφορετικών στοιχείων που αποτελούν τον τόπο μας, γεγονός που επιτεύχθηκε μέσα από διαθεματικές δραστηριότητες που προήγαγαν τη μάθηση και τη δημιουργία.

Τον επόμενο μήνα (Δεκέμβριο), οι μαθητές προσέγγισαν τις πεδιάδες και τα οροπέδια της Κρήτης και ενεπλάκησαν σε βιωματικές και δημιουργικές δραστηριότητες που στόχο είχαν την εξοικείωση με την ορολογία και την ανάγνωση του γεωφυσικού χάρτη, την παρατήρηση και την περιγραφή γεωμορφολογικών στοιχείων του τόπου μας και την καλλιέργεια ενός διερευνητικού πνεύματος. Παράλληλα, αναζήτησαν τα ίδια τις πληροφορίες που χρειάστηκαν για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, συμβάλλοντας κατά αυτόν τον τρόπο στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στην ανάδειξη της ανακαλυπτικής μάθησης.

Διανύοντας τον τελευταίο μήνα υλοποίησης του προγράμματος, οι μαθητές προχώρησαν σε μια κριτική ανασκόπηση των δράσεων που έλαβαν χώρα στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασαν τις απόψεις και τις προτιμήσεις τους και συζήτησαν για τις γνώσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισαν από τη συμμετοχή τους στις διαθεματικές και βιωματικές δραστηριότητες. Επίσης, έφτιαξαν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που περιελάμβανε ερωτήσεις που σχετίζονταν με τη γεωμορφολογία της Κρήτης και δημιούργησαν σταλακτίτες με απλά υλικά. Αναφορικά με το τελευταίο, εξοικειώθηκαν με την πειραματική διαδικασία και καλλιέργησαν ένα διερευνητικό πνεύμα. Ενεπλάκησαν μάλιστα σε διαδικασίες που απαιτούσαν παρατήρηση και περιγραφή γεωμορφολογικών στοιχείων και κατ’ επέκταση αναπαράσταση αυτών με τη χρήση διαφόρων τεχνικών. Τα παιδιά διηύρυναν με τον τρόπο αυτόν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους και ενισχύθηκε τόσο το ενδιαφέρον τους για τον τόπο στον οποίο ζουν όσο και η διάθεση για ανακάλυψη και πειραματισμό.

Γ’ τάξη

Οι μαθητές της Γ’ τάξης ήρθαν σε επαφή με το υγρό στοιχείο του τόπου μας. Συγκεκριμένα, επιδιώχθηκε να ερευνήσουν και να επεξεργαστούν το υγρό στοιχείο σε όλες τις μορφές του ξεκινώντας με τη θεματική ενότητα «Ο κύκλος του νερού». Στόχος του προγράμματος ήταν η οικοδόμηση της ευαισθητοποίησης των μαθητών σχετικά με τη σημασία του νερού για τον πλανήτη, η κατανόηση του τρόπου που συνδέεται το νερό με ορισμένα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου πολιτισμού και η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης.

Για τον μήνα Οκτώβριο, σχεδιάστηκαν δραστηριότητες διαφορετικές για κάθε ομάδα εργασίας, με απώτερο σκοπό την εισαγωγή των μαθητών στο θέμα και την ευαισθητοποίησή τους σε περιβαλλοντικά θέματα. Τον μήνα Νοέμβριο οι μαθητές μπήκαν στη θέση του ερευνητή,  δημιούργησαν ερωτηματολόγια και παρατήρησαν το υγρό στοιχείο στον χώρο του σχολείου αλλά και σε άλλα περιβάλλοντα. Οι μαθητές με την έρευνα που πραγματοποίησαν στο φράγμα Αποσελέμη, επιδίωξαν να εντοπίσουν την ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς και διάφορες μορφές νερού γύρω από τη συγκεκριμένη πηγή.

Τον μήνα Δεκέμβριο εξέτασαν τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους και προσπάθησαν να αποφασίσουν κατά πόσον έχουν απαντηθεί όλα τα ερωτήματά τους. Ήταν σε θέση να εξάγουν ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με το τι έμαθαν και τελικά δημιούργησαν έναν εννοιολογικό χάρτη ο οποίος απεικόνιζε τα συμπεράσματά τους.

Ξέρουμε πως το νερό κάνει ένα ασταμάτητο ταξίδι στη φύση… Όμως γιατί είναι σημαντικό; Μήπως και στο σώμα μας το νερό κινείται συνεχώς; Τον επόμενο μήνα υλοποίησης του προγράμματος, απάντησαν σε τέτοια ερωτήματα συνεχίζοντας την ενασχόλησή τους με το υγρό στοιχείο στη φύση και συγκεκριμένα με τη σημασία που αυτό διαδραματίζει στον ανθρώπινο οργανισμό. Με κεντρικό θέμα το νερό προσπάθησαν να αναπαραστήσουν πίνακες γνωστών ζωγράφων, αναζήτησαν παροιμίες και συμπλήρωσαν φύλλα εργασίας με στόχο την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε σχέση με το πολύτιμο αγαθό.

Δ’ τάξη

Τον μήνα Οκτώβριο οι μαθητές της Δ’ τάξης πραγματοποίησαν την επίσημη εισαγωγή τους στο θέμα της Ευέλικτης Ζώνης. Συγκεκριμένα, ασχολήθηκαν με τις φυσικές καταστροφές (σεισμός, πυρκαγιά) και τα μυστήρια του περιβάλλοντος. Μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες και βιωματική προσέγγιση κατανόησαν την ανάγκη προστασίας από τις φυσικές καταστροφές και ανακάλυψαν την αιτιολογία πολλών μυστηρίων του περιβάλλοντος. Τι είναι το Βόρειο Σέλας; Είναι δυνατό να βρέχει αστέρια; Αυτά ήταν μόνο κάποια από τα ερωτήματα που προσπάθησαν να απαντήσουν… Οι δραστηριότητες συνδυάστηκαν με εκπαιδευτικές επισκέψεις και δράσεις εντός του σχολείου.

Τον μήνα Νοέμβριο, συνέχισαν την περιπλάνησή τους στις Φυσικές Καταστροφές. Συγκεκριμένα, έμαθαν πολλές πληροφορίες και ιστορικά στοιχεία για τα τσουνάμι, την πτώση μετεωρίτη και τη χιονοθύελλα. Με βιωματικές δραστηριότητες, πλούσιο εποπτικό υλικό και οπτικοακουστικά μέσα αντιλήφθηκαν τις ζημιές που μπορεί να προκαλέσει μία τέτοια φυσική καταστροφή και έμαθαν τρόπους για πρόληψη και προστασία. Η ενημέρωση αλλά και η δράση προς την πρόληψη και την αντιμετώπιση συνέχισαν να είναι κύριοι άξονές μας.

Για τον μήνα Δεκέμβριο, οι μαθητές και οι μαθήτριες της Δ’ τάξης συνέχισαν την περιπλάνησή τους στα μυστήρια του περιβάλλοντος και τις φυσικές καταστροφές. Συγκεκριμένα, ερεύνησαν το Βόρειο Σέλας και τα εκπληκτικά χρώματά του, το τοπίο της ερήμου και πώς δημιουργήθηκε αλλά και την ανεμοθύελλα που μπορεί να παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά της. Μέσα, λοιπόν, από κατασκευές και ευφάνταστες δραστηριότητες ήρθαν ένα βήμα πιο κοντά στο περιβάλλον.

Τον τελευταίο μήνα, οι μαθητές ολοκλήρωσαν το ταξίδι τους στις Φυσικές Καταστροφές και στα Μυστήρια του Περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, έκαναν απολογισμό και αξιολόγηση των όσων έμαθαν και εξέφρασαν τη γνώμη τους.

Ε΄ τάξη

Στο πλαίσιο του σχεδιασμού του προγράμματος, οι μαθητές ασχολήθηκαν καθ΄ όλη τη διάρκεια του α΄ τριμήνου με το θέμα των ανανεώσιμων πηγών και την εξοικονόμηση ενέργειας. Σκοπός του προγράμματος αυτού ήταν οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και αντίστροφα, να αντιληφθούν τη συμβολή της φύσης στην παραγωγή ενέργειας και να κατανοήσουν την εξοικονόμηση ενέργειας ως επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να ενεργοποιηθούν μέσα από την κατάλληλη υποστήριξη του θέματος. Κατά αυτόν τον τρόπο, επιδιώχθηκε να συμβάλουν στη γενικότερη προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκαλούνται από την απερίσκεπτη χρήση των μη ανανεώσιμων πηγών. Οι αρχικοί στόχοι για τον μήνα Οκτώβριο ήταν η γνωριμία με τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τον μήνα Νοέμβριο, τα μαθήματα αφιερώθηκαν  στις  ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εφόσον είχαμε κατανοήσει τον κίνδυνο στον οποίο βρίσκεται ο πλανήτης μας εξαιτίας των μη ανανεώσιμων πηγών και είχαμε διαπιστώσει την ανάγκη για την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, ανακαλύψαμε νέες πηγές μη επιβλαβείς για τον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Ταξιδέψαμε, λοιπόν, σε όλες τις πηγές και κάναμε μια στάση σε κάθε μια από αυτές ξεχωριστά για να δούμε τα αξιοθέατα τους. Πιο συγκεκριμένα, οι στάσεις μας ήταν οι εξής: Κολοσσαίο της Ηλιακής ενέργειας, Ακρόπολη της Αιολικής ενέργειας, Πύργος της βιομάζας, Το τείχος της γεωθερμικής ενέργειας, Πυραμίδες της υδροηλεκτρικής ενέργειας, Όπερα ενέργειας των θαλασσών και των ωκεανών.

Τον μήνα Δεκέμβριο, οι μαθητές έκαναν σχέδια για το νέο τους ταξίδι στο κέντρο της εξοικονόμησης ενέργειας. Αποφάσισαν να μην πάνε μακριά, αλλά να μείνουν στην ήπειρο του σχολειού. Αφού ταξίδεψαν στον κόσμο της εξοικονόμησης και έμαθαν για την κουλτούρα της, έφτιαξαν ημερολόγια που θα τους υπενθυμίζουν όλο τον χρόνο την αξία της. Τέλος, χάρισαν στους συμμαθητές τους κουπόνια ενημέρωσης που τους έδωσαν την ευκαιρία να ταξιδέψουν και εκείνοι στο κέντρο της εξοικονόμησης.

Το ταξίδι των μαθητών της Ε’ τάξης έφτασε στο τέλος του, αλλά πριν, έκαναν μια στάση στο «τεχνοχώρι της εξοικονόμησης». Εκεί ενεργοποιήθηκαν μέσα από δραστηριότητες εξοικονόμησης και έγιναν μάστορες - τεχνικοί. Πιο συγκεκριμένα, έμαθαν να κατασκευάζουν αντικείμενα που λειτουργούν με τη βοήθεια του ήλιου, όπως είναι ο ηλιακός φούρνος και τα ηλιακά φανάρια. Μετά το πέρας αυτού του ταξιδιού, τα παιδιά ήταν γεμάτα εμπειρίες, γνώσεις και τεχνικές που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν για την υπόλοιπη ζωής τους. Μέσα από την προσπάθεια ανάπτυξης της οικολογικής τους συνείδησης, θα είναι σε θέση να βοηθήσουν όσο μπορούν τον παραμελημένο μας πλανήτη Γη.

Συμπεράσματα

Αισίως ολοκληρώθηκε η απόπειρα του Εκπαιδευτηρίου μας να φέρει τους μαθητές πιο κοντά στη φύση και να τους ευαισθητοποιήσει σχετικά με την προστασία της. Η προσπάθεια αυτή κορυφώθηκε, ως συνισταμένη, με την έκδοση του “Ζιζαννείου”. Η σχολική εφημερίδα δεν είναι βέβαια αυτοσκοπός, είναι το πρώτο δημόσιο βήμα που μπορεί να μεταφέρει την έκφραση των παιδιών μετά από μία πεντάμηνη συστηματική περιπλάνηση στη μαγεία της φύσης.

Με άλλα λόγια, μέσα απ’ αυτό το πρόγραμμα μπόρεσαν οι μαθητές να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη για την προσέγγιση των σύγχρονων περιβαλλοντικών προβλημάτων, να εξοικειωθούν με την παρατήρηση, την περιγραφή, την ερμηνεία και την κατανόησή τους και να καλλιεργήσουν την απαραίτητη ευαισθησία απέναντι στο περιβάλλον. Τέλος, τους δόθηκε η δυνατότητα να αναζητήσουν και να προτείνουν ιδέες και λύσεις για περιβαλλοντικά ζητήματα και να συμμετάσχουν σε ποικίλες συλλογικές δράσεις υιοθετώντας αποδεκτούς κανόνες συμπεριφοράς.

Αναφορές

• Dewey (1980). Εμπειρία και εκπαίδευση. Αθήνα: Γλάρος.
• Δεδούλη, Μ. (χ.χ.). Βιωματική μάθηση - Δυνατότητες Αξιοποίησης στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 145-159.
• Ματσαγγούρας, Η. (1995). Ομαδοκεντρική Διδασκαλία και Μάθηση. Αθήνα: Γρηγόρης.
• Τριλίρα  Σ. & Αναγνωστοπούλου Τ. (2008). Βιωματική Μάθηση. Αθήνα: Τόπος