Η τέχνη της υφαντικής αναβιώνει μέσα από τα μάτια των μαθητών
Κωνσταντίνα Τζώρτζογλου, Μαρία Καριωτάκη
Δημοτικό Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας
Περίληψη
Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τον εθελοντικό οργανισμό "Πανεπιστήμιο των Ορέων" και εντάσσεται στο ομότιτλο πρόγραμμα "Αποστολή Πηνελόπη Gandhi". Συνδυάζει την αλληλοδιδακτική μέθοδο, την ερευνητική μάθηση και επισκέψεις σε άλλα σχολεία που εντάσσονται στο ίδιο πρόγραμμα. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, προσεγγίσαμε σχετικούς μύθους, τραγούδια, κατασκευάσαμε δικές μας δημιουργίες με τη χρήση κλωστής. Πήραμε συνεντεύξεις από μαθητές και φτιάξαμε δικά μας βίντεο που παρουσιάσαμε και σε άλλα σχολεία και θα πραγματοποιήσουμε πολλές εκπαιδευτικές επισκέψεις σε μουσεία. Τέλος παρουσιάσαμε το ομότιτλο βιβλίο της συναδέλφου Αμαλίας Φιλιππάκη στην παρουσίαση βιβλίων των εκδόσεων Ίτανος με δραματοποιημένη αφήγηση και μουσικοκινητικές δραστηριότητες.
Aποστολή Πηνελόπη Gandhi power point from Κωνστάντζα Τζώρτζογλου
Λέξεις κλειδιά
Υφαντική τέχνη, αργαλειός, λαογραφία, πανεπιστήμιο των Ορέων
Κατηγορία προγράμματος
Πολιτιστικών θεμάτων
Εισαγωγή
Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τον εθελοντικό οργανισμό “Πανεπιστήμιο των Ορέων” και εντάσσεται στο ομότιτλο πρόγραμμα “Αποστολή Πηνελόπη Gandhi”. Η αποστολή Πηνελόπη Gandhi είναι πρωτοπόρος δράση του Πανεπιστημίου των Ορέων και η ομάδα της εδώ και δέκα χρόνια αναβιώνει την τέχνη της υφαντικής, αναπτύσσει νέες οικοτεχνικές μορφές παραγωγής, δημιουργεί πιστοποιημένα υφαντά που απεικονίζονται σε μινωικά αγγεία, τα οποία θα προωθηθούν στη διεθνή αγορά, σε μουσεία και σε ιδιωτικές συλλογές.
“Η ομάδα της αποστολής, ενθαρρύνει τους ανθρώπους της Κρήτης, να ξαναπιάσουν το νήμα της πανάρχαιης, θεϊκής αυτής τέχνης, ως στοιχείο που συμφιλιώνει και συνενώνει τους ανθρώπους με τον εαυτό τους, με τη φύση και τους συνανθρώπους τους, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και σε όλη την οικουμένη.”
Το όνομα της αποστολής δεν είναι τυχαίο. Προέρχεται από την Πηνελόπη, την κατεξοχήν υφάντρα της αρχαιότητας, που αφιέρωσε όλη τη ζωή της σε ένα υφαντικό εργαστήρι και τον Mahatma Gandhi. Η Πηνελόπη μέσα από τον αργαλειό της έδειξε την πίστη της, την αγάπη της και τις πολυμήχανες σκέψεις της, περιμένοντας καρτερικά τον Οδυσσέα.
Ο Mahatma Gandhi μέσα από την ενασχόλησή του με την υφαντική, υποδηλώνει μια κοινωνική στάση ενάντια στην ομοιομορφία. Με την επιμονή του να φτιάχνει μόνος του τα ενδύματά του, κατέστησε την κατασκευή κλωστής σύμβολο της αντίστασης των Ινδών στην Αγγλική κυριαρχία, η οποία μέσω της εκβιομηχάνισης και της υφαρπαγής του βαμβακιού, υποβάθμισε, κατέκτησε και ταπείνωσε την Ινδία.
Η ομάδα της Αποστολής αποτελείται από εθελοντές, πρόσωπα διεθνούς κύρους, της επιστήμης και της τέχνης. Εμπνεύστρια και συντονίστρια της Αποστολής είναι η κ. Βαρβάρα Τερζάκη - Παλλήκαρη.
Ένα από τα σχολεία που συνεργάζονται με τη συγκεκριμένη Αποστολή είναι το σχολείο μας και πραγματοποιεί εδώ και χρόνια προγράμματα συνδεδεμένα με την “Αποστολή Πηνελόπη Gandhi”. Έτσι κι εμείς τη φετινή χρονιά αποφασίσαμε να συμμετάσχουμε σε αυτό το πρόγραμμα αναβιώνοντας την τέχνη της υφαντικής στα μάτια των μικρών μαθητών, διδάσκοντάς τους παράλληλα αξίες ζωής που διδάσκει το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Περιγραφή δράσης
Η δική μας συμμετοχή σε αυτό το πρόγραμμα για τη φετινή χρονιά διήρκεσε από τον Νοέμβριο μέχρι τον Μάιο και ελπίζουμε θα συνεχιστεί και την επόμενη σχολική χρονιά. Μέσα σε αυτούς τους μήνες έγιναν πολύ περισσότερες δράσεις απ’ όσες φανταζόμασταν και οι μαθητές συμμετείχαν ενεργητικά, γνωρίζοντας την τέχνη της υφαντικής υπό το πρίσμα πολλών διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων όπως τα Μαθηματικά, η Γλώσσα, η λαογραφική παράδοση, η ιστορία, τα εικαστικά.
Οφείλουμε επίσης να αναφέρουμε ότι το πρόγραμμα αυτό είχε πραγματοποιηθεί ξανά στο Σχολείο μας πριν δύο χρόνια με μαθητές που τώρα φοιτούν στην πρώτη Γυμνασίου. Έτσι δουλέψαμε με μαθητές τις Α’ & Β’ Δημοτικού, αλλά και με τους συγκεκριμένους μαθητές από το Γυμνάσιο.
Πιο συγκεκριμένα κατά την διάρκεια αυτών των μηνών ασχοληθήκαμε με τις παρακάτω δράσεις:
Νοέμβριος
Αρχικά θεωρήσαμε ότι ήταν απαραίτητο να ξεκινήσουμε με μια διερεύνηση των προγενέστερων γνώσεων και ιδεών που είχαν οι μαθητές της Α’ & Β’ Δημοτικού πριν την έναρξη του προγράμματος. Έτσι ξεκινήσαμε φτιάχνοντας ένα ενδιαφέρον βίντεο ρωτώντας τους μαθητές κάποιες βασικές ερωτήσεις, όπως: από τι φτιάχνονταν τα ρούχα στο παρελθόν; πώς βάφονταν τα υφάσματα; από τι προερχόταν η πρώτη ύλη της κλωστής; κλπ. Το συγκεκριμένο βίντεο ήταν πραγματικά ιδιαιτέρως διασκεδαστικό, γιατί οι απαντήσεις ήταν πολύ αστείες και απείχαν πολύ από την πραγματικότητα. Ιδέες ότι οι βελόνες μπορεί να προέρχονταν από πευκοβελόνες ή ότι οι κλωστές προερχόταν από το δέρμα τίγρη μας διασκέδασαν πολύ. Οφείλουμε βέβαια να παραδεχτούμε ότι κάποιοι από τους μαθητές ήξεραν αρκετά πράγματα για την τέχνη της υφαντικής και για την προέλευση της κλωστής και του υφάσματος.
Μετά τη δημιουργία του video, πήγαμε στις 27 Νοεμβρίου 2015 στο Δημοτικό Σχολείο Πισκοκεφάλου Σητείας. Εκεί οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί, που πραγματοποιούν το ίδιο πρόγραμμα, μας υποδέχτηκαν με θερμή υποδοχή και μας παρουσίασαν τις δράσεις τους. Καλεσμένοι ακόμη, ήταν πρόσωπα κύρους όπως η κ. Βαρβάρα Τερζάκη με την ομάδα της και σύμβουλοι εκπαίδευσης, οι οποίοι επίσης μίλησαν για την Αποστολή και τον τεράστιο σκοπό της για τη διατήρηση της ιστορικής μας παράδοσης.
Οι μαθητές του Γυμνασίου που συμμετείχαν στο παρελθόν σε αυτό το πρόγραμμα ήρθαν μαζί μας και παρουσίασαν όλες τις δράσεις που είχαν κάνει μέχρι τότε. Στη συνέχεια η κυρία Βαρβάρα Τερζάκη - Παλλήκαρη μας έκανε μια ξενάγηση σε ένα παραδοσιακό σπίτι, που έχει πλέον ρόλο λαογραφικού μουσείου και είδαμε εκεί παραδοσιακό αργαλειό, ανέμη και άλλα εργαλεία υφαντικής.
Μετά την ευχάριστη ξενάγηση, συμμετείχαμε στα “Καφενεία των Γυναικών”, μια από τις δράσεις που κάνει το “Πανεπιστήμιο των Ορέων” μαζί με την “Αποστολή Πηνελόπη Gandhi”. Οι γυναίκες του χωριού μαγειρεύουν ποικίλα εδέσματα και μετά όλοι μαζί συζητούν και ανταλλάσσουν απόψεις, με στόχο τη διαφύλαξη και τη μελέτη του τρόπου ζωής των ορεινών κοινοτήτων.
Αφού συζητήσαμε για τη σκοπιμότητα αυτής της αποστολής, ευχαριστήσαμε όλους για την φιλοξενία τους και πήραμε τον δρόμο της επιστροφής.
Δεκέμβριος
Κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου ξεκινήσαμε να μιλάμε στους μαθητές για την προέλευση των κλωστών, από λινάρι, μαλλί, μετάξι και βαμβάκι. Στη συνέχεια τους φέραμε σε επαφή με μάλλινες κλωστές, λεπτές και χοντρές και φτιάξαμε μαζί χριστουγεννιάτικες κατασκευές με τη χρήση των κλωστών. Τις κατασκευές τις πουλήσαμε στο Χριστουγεννιάτικο παζάρι.
Ιανουάριος
Όταν επιστρέψαμε από τις διακοπές των Χριστουγέννων επισκεφτήκαμε το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου και παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα “Υφαίνουμε”. Εκεί η υπεύθυνη του προγράμματος αρχικά έκανε ερωτήσεις στους μαθητές για να ανακαλύψει προγενέστερες γνώσεις και μετά μας έδειξε ένα ένα τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι υφάντρες της εποχής, πώς τα χρησιμοποιούσαν και γιατί. Μας έδειξε πώς από το μαλλί ή το βαμβάκι έφτιαχναν την κλωστή, πώς την τύλιγαν και πώς τη χρησιμοποιούσαν έπειτα.
Στη συνέχεια ακολούθησε μια ξενάγηση στο λαογραφικό κομμάτι του Μουσείου, όπου οι μαθητές είδαν από κοντά υφαντά που διατηρούνται εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Τέλος επισκεφτήκαμε το παραδοσιακό δωμάτιο της εποχής εκείνης, με κρεμασμένες κουβέρτες, υφασμένες στον αργαλειό, παραδοσιακά υφαντά και εργαλεία υφαντικής. Εκεί είδαμε και από κοντά τον παραδοσιακό αργαλειό και η υπεύθυνη μάς έδειξε βήμα βήμα πώς λειτουργεί.
Φεβρουάριος
Τον Φεβρουάριο επισκεφθήκαμε το παραδοσιακό χωριό “Αρόλιθος” και παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα “Αχ! Αυτός ο αργαλειός σου!” το οποίο ήταν σχετικό με την τέχνη της υφαντικής. Αρχικά μας υποδέχτηκε μια κοπέλα η οποία ήταν ντυμένη με την παραδοσιακή Κρητική φορεσιά εκείνης της εποχής. Αφού έγινε μια μικρή ξενάγηση στον χώρο του μουσείου, συζητήσαμε για τα υφαντά που παρατηρούσαμε γύρω μας και για το ποια ήταν η χρησιμότητά τους.
Στη συνέχεια η υπεύθυνη του προγράμματος άρχισε να διηγείται ένα παραμύθι στο οποίο οι μαθητές συμμετείχαν βιωματικά και με τον τρόπο αυτόν παρουσίαζε μία μία τις πρώτες ύλες από τις οποίες μπορεί να φτιαχτεί η κλωστή. Οι μαθητές άγγιξαν, μύρισαν και συζήτησαν για το λινάρι, το βαμβάκι, το μαλλί και το μετάξι. Έπιασαν κλωστές διαφορετικές από αυτά τα υλικά, όπως και διαφορετικά υφάσματα. Έπειτα κατευθυνθήκαμε σε έναν άλλον χώρο. Στον χώρο του αργαλειού. Εκεί όλοι οι μαθητές σε ζευγάρια μαζί με την υπεύθυνη του προγράμματος ύφαιναν κανονικά στον αργαλειό ώστε να γνωρίσουν και στην πράξη τη διαδικασία αυτήν. Κατά τη διάρκεια που τα ζευγάρια ύφαιναν στον αργαλειό, οι υπόλοιποι μαθητές έφτιαχναν χάρτινα χαλιά σε κόλλες Α4, χρησιμοποιώντας ήδη υπάρχοντα πλαστικοποιημένα μοτίβα, παρμένα από παραδοσιακά υφαντά της εποχής. Επίσης κάποιοι άλλοι μαθητές έφτιαχναν καρουλάκια τυλίγοντας κλωστή σε ξυλαράκι όπως έκαναν στο παρελθόν. Το πρόγραμμα ήταν υπέροχο και οι μαθητές το ευχαριστήθηκαν.
Μάρτιος
Τον Μάρτιο υποδεχτήκαμε στο σχολείο μας το “Θέατρο του Παπουτσιού” με θέμα “Μαλαματένιος Αργαλειός και Φιλντισένιο Χτένι”. Με ένα μουσικοχορευτικό παραμύθι μας παρουσίασαν την τέχνη της υφαντικής, συνδέοντας το παραμύθι της “Ωραίας Κοιμωμένη” με λαογραφικά στοιχεία από την κρητική παράδοση. Ακούσαμε το παραμύθι, συμμετείχαμε ενεργητικά σε αυτό, φτιάξαμε έναν ανθρώπινο αργαλειό από παιδιά και διασκεδάσαμε μαθαίνοντας πληροφορίες για την τέχνη της υφαντικής.
Απρίλιος
Τον Απρίλιο δημιουργήσαμε το δικό μας μουσικοχορευτικό παραμύθι. Η συνάδελφος και υποδιευθύντρια του σχολείου μας, Φιλιππάκη Αμαλία έγραψε το παραμύθι με τίτλο “Πηνελόπη Gandhi” με θέματα που αγγίζουν τις αξίες της ζωής, τον ρατσισμό, την υφαντική και την ελπίδα που προέρχεται από την ίδια την παράδοση. Πήγαμε σε επαγγελματικό στούντιο, όπου η κυρία Μαρία Καρυωτάκη δάνεισε τη φωνή της και ηχογραφήσαμε το παραμύθι αυτό προσθέτοντας μέσα και μουσικοχορευτικά κομμάτια. Δημιουργήσαμε ένα μουσικοχορευτικό παραμύθι και το δραματοποιήσαμε με τη βοήθεια των μαθητών της Α’ και Β’ Δημοτικού του σχολείου μας.
Στη συνέχεια το παρουσιάσαμε στο 46ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου σε μια από τις συναντήσεις που είχαμε με άλλα σχολεία μέσα από το πρόγραμμα “Πηνελόπη Gandhi”. Το συγκεκριμένο σχολείο ακολουθούσε ένα πρόγραμμα υφαντικής και μας παρουσίασαν διάφορες μεθόδους υφαντικής με τα δάχτυλα, δικές τους δημιουργίες, όπως μικρούς ατομικούς αργαλειούς και μας παρουσίασαν τις δράσεις που είχαν κάνει μέχρι τότε.
Στις 4 Απριλίου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου παρουσιάσαμε το παραμύθι μας στο φεστιβάλ “Γύρω Γύρω όλοι” που διοργάνωσαν οι εκδόσεις Ίτανος.
Μάιος
Η “Αποστολή Πηνελόπη Gandhi” έρχεται και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου με την έκθεση που πραγματοποιήθηκε από τις 24 Μαΐου έως τις 20 Ιουνίου 2016 με τίτλο “Ο μίτος της Αριάδνης και ο αργαλειός της Πηνελόπης”. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το μεγαλύτερο μουσείο για τον Μινωικό Πολιτισμό στην Ελλάδα, κατέχει και εξέχουσα θέση στην παγκόσμια ιστορία της υφαντικής..
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου σώζονται κατάλοιπα δύο σημαντικών λειτουργιών: της νηματουργίας που γίνεται με τη βοήθεια του αδραχτιού ώστε να γίνει νήμα, από το οποίο διατηρήθηκαν μόνο τα σφόνδυλοι και της ύφανσης, συγκεκριμένα οι αγνύθες, κατάλοιπα του αργαλειού με βάρη, όπου και γινόταν η ύφανση. Οι αγνύθες ήταν τα βάρη που τέντωναν τα στημόνι.
Στην παρούσα έκθεση γίνεται μια ανακατασκευή του αργαλειού με βάρη.
Ήταν μια μεγάλη προσπάθεια όπου συνεργάστηκαν ξυλουργός, αρχαιολόγος και ειδικευμένος υφαντουργός σε πολύωρες συναντήσεις και σειρά δοκιμών, για να επιτευχθεί η λειτουργία του αργαλειού κατά τον αρχαίο τρόπο. Επίσης υφάνθηκαν μινωικά υφάσματα με τα μοτίβα τους ειδικά γι’ αυτήν την έκθεση και με νήματα που παρήχθησαν όπως τα αρχαία και επιδεικνύονται πλάι στον αρχαίο αργαλειό. Τέλος οι αγνύθες που κρέμονται από τα στημόνι είναι γνήσια αντίγραφα των αρχαίων.
Αυτήν την έκθεση παρακολούθησαν και οι μαθητές μας. Αφού έγινε ένα παιχνίδι ανακάλυψης των πρώτων υλών για τη δημιουργία της κλωστής, οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες με βάση την πρώτη ύλη την οποία επέλεξαν. Στην πορεία οι μαθητές ξεναγήθηκαν σε συγκεκριμένους χώρους του μουσείου και ενημερώθηκαν για τους πρώτους αργαλειούς, τις αγνύθες, που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα.
Στην πορεία είδαμε διάφορες επιγραφές στη Γραμμική Β’ που αναφέρονταν στην υφαντική και μετά μπήκαμε σε έναν χώρο όπου μία υφάντρα ύφαινε στον αργαλειό συγκεκριμένο υφαντό για την “Αποστολή Πηνελόπη Ganhi”.
Τέλος οι μαθητές σε τριγωνικά, λευκά υφάσματα, ζωγράφισαν μοτίβα τα οποία θα υφανθούν και θα επιστραφούν στους μαθητές από άτομα της “Αποστολής”.
Ευχαριστίες
Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυρία Μαρία Καρυωτάκη, η οποία αφιλοκερδώς προσέφερε την βοήθειά της σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω όλα τα σχολεία που μας υποδέχτηκαν εγκάρδια και συμμετέχουν σε προγράμματα υφαντικής. Πιο συγκεκριμένα θα ήθελα να ευχαριστήσω το Δημοτικό Σχολείου Πισκοκεφαλίου στη Σητεία, το Δημοτικό Σχολείο Κράνας Μυλοποτάμου και το 46ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου. Ειδικά το 46ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου που μας δάνεισε απαραίτητα εργαλεία της υφαντικής για να παρουσιάσουμε το παραμύθι μας στο φεστιβάλ των εκδόσεων Ίτανος. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυρία Βαρβάρα Τερζάκη που μου έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχω σε αυτό το πρόγραμμα και μας έφερε σε επαφή με τόσο αξιόλογους ανθρώπους και μας αφύπνησε για τις πραγματικές αξίες της ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου