Πέμπτη 21 Απριλίου 2016

Γιατί να πούμε το νερό νεράκι;

Σημασία του νερού ως φυσικού πόρου και η προσπάθεια σωστής διαχείρισής του

Χαρίκλεια Μανασσάκη,  Ιωάννης Κριθινάκης

1ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου  

Περίληψη
Το νερό είναι συνδεμένο με τη ζωή τόσο του ανθρώπου όσο και των υπόλοιπων στοιχείων του περιβάλλοντος. Η ανάγκη προστασίας του νερού και ιδιαίτερα του πόσιμου  είναι επιτακτική! Η ευαισθητοποίηση των μαθητών στο βασικό θέμα λειψυδρίας, η καλλιέργεια φιλικών στάσεων απέναντι στο περιβάλλον καθώς και η ανάπτυξη υπεύθυνων συμπεριφορών είναι οι βασικοί στόχοι του προγράμματος. Οι μαθητές μας καλούνται να γνωρίσουν από κοντά το πρόβλημα και να γίνουν ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες σεβόμενοι τον εαυτό τους, τους συνανθρώπους τους και κατά συνέπεια και το περιβάλλον. Να αναπτύξουν αισθήματα αλληλεγγύης και κοινωνικής προσφοράς.
Εγώ και εσύ μαζί!

Λέξεις κλειδιά
Λειψυδρία, κύκλος νερού, υδροβιότοποι, πόσιμο νερό, αφαλάτωση, βιολογικός καθαρισμός, σπατάλη, έθιμα και παραδόσεις.
Κατηγορία προγράμματος
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Εισαγωγή
Η έλλειψη νερού είναι ένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Το νερό είναι ένα πολύτιμο αγαθό που τα τελευταία χρόνια περιορίζεται όλο και περισσότερο και ο άνθρωπος πρέπει να προσέξει για να το έχει μελλοντικά . Τα αποθέματα του νερού στον τόπο μας δεν είναι ανεξάντλητα γι’ αυτό επιβάλλεται η σωστή χρήση και η εξοικονόμησή του. Η αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη και οι  κλιματικές αλλαγές που έχει επιφέρει η ρύπανση του περιβάλλοντος οδηγούν σε περιορισμένες ποσότητες καθαρού νερού. Ωστόσο, το κόστος της επεξεργασίας του νερού πριν και μετά τη χρήση του, καθώς και η ποιότητα του νερού, είναι ένα σοβαρό θέμα, που απασχολεί τους επιστήμονες που αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους, όπως αφαλάτωση, βιολογικό καθαρισμό, ώστε να συνεχίσει να τρέχει νερό από τις βρύσες μας!
Έχουμε χρέος και μπορούμε να συμβάλλουμε όλοι στην προστασία του νερού.
Επιτακτική ανάγκη η εξοικονόμηση νερού!
Σκοπός και στόχοι
  • Να κατανοήσουμε την αλληλεπίδραση και την αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με το νερό.
  • Να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία  του νερού ως φυσικός πόρος και τη σημαντική μείωση του πόσιμου νερού τα τελευταία χρόνια.
  • Να καταλάβουμε ότι το νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα και όμως αρκετοί άνθρωποι στον κόσμο  το στερούνται.
  • Να γνωρίσουμε τις τρεις καταστάσεις του νερού.
  • Να κατανοήσουμε και να μπορούμε να περιγράφουμε τον φυσικό κύκλο του νερού.
  • Να μάθουμε για τα μετεωρολογικά φαινόμενα και τις επιδράσεις του νερού στις κλιματολογικές αλλαγές ενός τόπου.
  • Να γνωρίσουμε τη διαδικασία της ανακύκλωσης των απορριμμάτων και τη σημασία της για την προστασία των υδάτινων πόρων αλλά και του περιβάλλοντος γενικότερα.
  • Να γνωρίσουμε τους υδροβιότοπους και τα είδη ζωής που υπάρχουν σ΄ αυτούς.
  • Να ερευνήσουμε και να επισημάνουμε τους σπουδαιότερους κινδύνους που απειλούν το πόσιμο νερό.
  • Να καταλάβουμε την αναγκαιότατα φιλικής στάσης απέναντι στο περιβάλλον και
  • Να αποκτήσουμε οικολογική συμπεριφορά.
Επιμέρους στόχοι
  • Να συνεργαστούμε σε ομάδες εργασίας, παρατηρώντας και ανακαλύπτοντας σε κλίμα φιλίας και εμπιστοσύνης.
  • Να συνεργαστούμε με άλλους φορείς και υπηρεσίες του κοινωνικού μας περιβάλλοντος (σύλλογος γονέων, Δήμος Ηρακλείου, ΔΕΥΑΗ…).
  • Να αναδείξουμε ικανότητες, κλίσεις και τη διαφορετικότητα του κάθε παιδιού.
  • Να μάθουμε να χρησιμοποιούμε απλά, ανακυκλώσιμα υλικά για τις δημιουργίες μας.
  • Να εξοικειωθούμε με τη χρήση του Η/Υ και τα άλλα τεχνολογικά μέσα.
 Μέθοδοι
Το πρόγραμμα είναι απόλυτα συμβατό με το Α.Π.Σ και το Δ.Ε.Π.Σ. Σχετίζεται με το γνωστικό περιεχόμενο όλων των μαθημάτων και οι μαθητές ασκούνται στην κοινωνική μάθηση στα πλαίσια της ομαδικότητας και της συνεργασίας.
Με στόχο τη γνωριμία και την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων των μαθητών μας  χωριστήκαμε σε ομάδες (ομαδοσυνεργατική), με αλλαγές σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ενθαρρύναμε τα παιδιά να εκφράζουν, να ανταλλάζουν και να αντιπαραθέτουν τις ιδέες τους, βάζοντας προβληματισμούς και ερωτήματα.
Επιλέξαμε να διδαχτεί η ενότητα 3 της Μελέτης (Η φύση είναι το σπίτι μας) πριν την ενότητα 1 και σε συνδυασμό με το μάθημα της Γλώσσας (Ρώτα το νερό τι τρέχει - Ενότητα 2)  να προβληματιστούμε γύρω από το νερό (διαθεματικότητα).
Δημιουργήσαμε στόχους και προσπαθήσαμε να τους υλοποιήσουμε. Έτσι αρχίσαμε την έρευνα και τη συγκέντρωση στοιχείων γύρω από το νερό.
Προσεγγίσαμε το θέμα μας εικαστικά με ζωγραφική, δημιουργία αφισών, με δραματοποίηση,  μουσική και τραγούδι.
Προβληματιστήκαμε και επικεντρωθήκαμε στο πρόβλημα της λειψυδρίας τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, συνειδητοποιώντας ότι ενώ το νερό είναι ανθρώπινο  δικαίωμα πολλοί άνθρωποι στη γη περπατούν ώρες για μια γουλιά νερό.
Χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο με τη χρήση του διαδραστικού πίνακα (ΤΠΕ) στην τάξη μας και wiki είδαμε προβολές βίντεο με τον κύκλο του νερού, της όξινης βροχής και το φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς και πληροφορίες για τη δημιουργία των ανάλογων στατιστικών πινάκων.
Έτσι πετύχαμε την ευαισθητοποίηση των μαθητών μας σε περιβαλλοντικά προβλήματα, την ενίσχυση του εθελοντισμού τους και  την καλλιέργεια τόσο της κριτικής σκέψης τους όσο και της αυτοπεποίθησής τους.
Περιγραφή Δράσεων
Ξεκινώντας μια νέα σχολική χρονιά και με αφορμή την ενότητα 2 στο μάθημα της Γλώσσας (Ρώτα το νερό τι τρέχει) αποφασίσαμε να ασχοληθούμε πιο συστηματικά και διερευνητικά με το θέμα του νερού. Η διαπίστωση ότι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι στη γη τη δυνατότητα παροχής πόσιμου νερού, αλλά και οι δυσκολίες που είχαν τόσο στα παλαιότερα χρόνια όσο και σήμερα σε άλλες χώρες, να μεταφέρουν το νερό καθημερινής ανάγκης στο σπίτι τους  μας εξέπληξε και μας δημιούργησε απορίες αλλά και άγχος για το μέλλον μας!
Θα ανοίγουμε άραγε πάντα τη βρύση μας και θα έχουμε νερό; Τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε για να μην πούμε το νερό νεράκι;
Έτσι δώσαμε και το όνομα στο πρόγραμμά μας: «Γιατί να πούμε το νερό, νεράκι;»
Το παράδοξο είναι ότι η Γη είναι ένας «Γαλάζιος Πλανήτης». Ονομασία που δόθηκε από το διαστημόπλοιο Απόλλων λόγω του χρώματός της στο διάστημα. Ένα χρώμα όμως που της ταιριάζει απόλυτα αφού είναι καλυμμένη με νερό στα 2/3 της. Πώς γίνεται λοιπόν να μείνουμε χωρίς νερό;
Ασχοληθήκαμε  με το νερό σαν λέξη, σαν έννοια και σαν σύσταση.
Ξεκινήσαμε βρίσκοντας πού συναντάμε το νερό στη φύση και μετά χωριστήκαμε σε ανάλογες ομάδες. Κάθε ομάδα παρουσίασε τη μορφή του νερού και σιγά σιγά όλες μαζί συμπλήρωσαν τον κύκλο του νερού (υδρολογικός κύκλος).
Έννοιες όπως: υγροποίηση, εξάτμιση, υδρατμοί και συμπύκνωση ήταν δύσκολες στην κατανόησή τους.
Με τη μέθοδο των πειραμάτων στην ενότητα Μίγματα της Μελέτης ξεδιάλυνε κάθε απορία.
Παρακολουθήσαμε βιντεοπροβολές σχετικά με το ταξίδι του νερού, ακούσαμε  την ώρα της Μουσικής τραγούδια για το νερό και ξεχωρίσαμε τα εξής: «Η σταγόνα η παγώνα» και  «Από πού είσαι ποταμάκι;» Τα δραματοποιήσαμε την ώρα της Ευέλικτης και προσπαθήσαμε  να δείξουμε το ταξίδι του νερού μέσα από τη δημιουργία μιας  αφίσας από υλικά ανακύκλωσης.
Οι σταγόνες δεν έλειπαν από την τάξη μας!
Στο μάθημα της Μελέτης και έχοντας αλλάξει τη σειρά των ενοτήτων, ξεκινήσαμε με την ενότητα: «Η φύση είναι το σπίτι μας». Μιλήσαμε για οικοσυστήματα – υδροβιότοπους και επικεντρωθήκαμε σε σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα (Ρύπανση - όξινη βροχή, φαινόμενο θερμοκηπίου - κλιματολογικές αλλαγές - λιώσιμο πάγων, υπερβολική αλιεία, επέκταση οικισμών). Κάθε ομάδα αναλάμβανε ένα πρόβλημα, έβρισκε τις πληροφορίες που χρειαζόταν από το διαδίκτυο  και το παρουσίαζε στο σχολείο. Συγχρόνως βλέπαμε ανάλογες προβολές βίντεο  από τον διαδραστικό πίνακα που διαθέτει η τάξη μας.
Μέσα από sites περιβαλλοντικών οργανώσεων καταγράψαμε σε πίνακες ποσοστών (Μαθηματικά) πόσο λίγο είναι το διαθέσιμο νερό και πόσο άσκοπα το σπαταλάει  ο άνθρωπος μέσα από την καθημερινή χρήση του.
Ασχοληθήκαμε με το έργο των περιβαλλοντικών οργανώσεων και διαπιστώσαμε πόσο σημαντικές είναι οι επεμβάσεις τους στη διατήρηση των οικοσυστημάτων και στην προστασία του περιβάλλοντος γενικότερα. Σκοπός μας η κατανόηση της έννοιας  του  εθελοντισμού, της  αλληλεγγύης και της ανιδιοτελούς προσφοράς. Φτιάξαμε τις πληροφορίες μας σε αφίσες και τις αναρτήσαμε σε χώρο του σχολείου ώστε να δουν και οι υπόλοιποι συμμαθητές μας το έργο των οργανώσεων αυτών. Επικοινωνήσαμε μαζί τους μέσω email και κάποιες από αυτές μας έστειλαν εποπτικό υλικό.
Με αφορμή τις ξεχασμένες ανοιχτές βρύσες στο προαύλιο του σχολείου μας κατασκευάσαμε σταγονίτσες με μηνύματα εξοικονόμησης νερού και ενημερώσαμε τους συμμαθητές μας πόσο σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας δημιουργεί η άσκοπη και απρόσεχτη κατανάλωση του νερού. Γίναμε ποιητές και ηθοποιοί και δημιουργήσαμε το δικό μας τραγούδι και δρώμενο για την παγκόσμια ημέρα νερού. Με αφορμή μια γνωστή διαφήμιση «Η Κίτσα η κοτο μπουκίτσα» τραγουδήσαμε στον ίδιο ρυθμό το τραγούδι της δικής μας σταγονίτσας.
Το τραγούδι αγαπήθηκε πολύ από τους συμμαθητές μας και  σιγοτραγουδιέται συχνά τα διαλείμματα.
Επισκεφτήκαμε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα «Η φύση είναι το σπίτι μας». Γνωρίσαμε τα διάφορα οικοσυστήματα και μιλήσαμε για το πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του νερού σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (θερμοκρασία) στον καθορισμό των ειδών που θα αναπτυχθούν σε αυτά.
Με αφορμή μια εργασία του τετραδίου εργασιών της Μελέτης κατασκευάσαμε νεροσελιδοδείκτες με μηνύματα εξοικονόμησης νερού και φτιάξαμε ταυτότητες ζώων προς εξαφάνιση όπως χελώνα καρέτα, φώκια μονάχους.
Ερευνήσαμε υδροβιότοπους του νησιού μας και της υπόλοιπης Ελλάδας και συγχρόνως ασχοληθήκαμε με μύθους στο μάθημα της Ιστορίας που συνδέονται με λίμνες και ποτάμια της Ελλάδας.
Μιλήσαμε για νεράιδες και νύμφες του νερού και ακούσαμε σχετικές ιστορίες.
Μέσα από τη Γλώσσα ζωγραφίσαμε ρητά για το νερό και αναλύσαμε το νερό σαν λέξη στην αρχαία ελληνική (ύδωρ) βρίσκοντας τα παράγωγά του.
Στο μάθημα της Ιστορίας μιλήσαμε για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και τη δημιουργία ιαματικών λουτρών στην αρχαιότητα. Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τα λουτρά για θεραπευτικούς λόγους σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο. Οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί, φυσικοί, ιστορικοί και γεωγράφοι ήταν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν με τις πηγές και τα μεταλλικά νερά. Έτσι ξεκίνησε η ιστορία της Αιδηψού, την οποία συναντάμε και αργότερα μέσα από τα κείμενα του Αριστοτέλη, του Πλούταρχου και του Στράβωνα.
Επικεντρωθήκαμε στην ύδρευση της πόλης του Ηρακλείου από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα. Επισκεφτήκαμε τις κρήνες του Ηρακλείου (Ενετικές και Τούρκικες) και έχοντας το προνόμιο το σχολείο μας να είναι στο κέντρο του Ηρακλείου μπορέσαμε να δούμε και μερικά από τα πολυάριθμα πηγάδια της παλιάς πόλης μας.
Επισκεφτήκαμε τη ΔΕΥΑΗ και ενημερωθήκαμε για την ιστορία της ύδρευσης της πόλης μας και για το φράγμα Αποσελέμη. Είδαμε από κοντά τη σπουδαία προσπάθεια που γίνεται από τη ΔΕΥΑΗ για τον καθαρισμό  του νερού (βιολογικός) και εντυπωσιαστήκαμε από το πριν και το μετά της όλης διαδικασίας.
Συνδέσαμε τις απόκριες με σταγονομάσκες ενώ τη μέρα της ανακύκλωσης μας επισκέφτηκε το ΚΠΕ Αρχανών και μιλήσαμε για την ανακύκλωση, παίξαμε με παιχνίδια κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμα υλικά και φτιάξαμε μάσκες από τα ίδια υλικά. Ετοιμάσαμε σχετικό δρώμενο για την παγκόσμια ημέρα νερού (22 Μαρτίου) όπου παρουσιαζόταν στη Λότζια.
Δραματοποιήσαμε το τραγούδι : «Η σταγόνα η Παγώνα» και « Η Νίτσα τη Σταγονίτσα» και ξεχωρίζαμε έχοντας ντυθεί σταγόνες.
Η παγκόσμια ημέρα ποίησης μας έδωσε την αφορμή να γίνουμε ποιητές και να φτιάξουμε τα δικά μας ποιήματα για το νερό, επισημαίνοντας την ανάγκη εξοικονόμησής του. Τα ποιήματα αυτά τα κάναμε ένα μικρό βιβλιαράκι για τον καθένα μας.
Επισκεφτήκαμε το ΚΠΕ Ανωγείων και παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα: «Α μπε μπα μπλόμ …που τρέχει  το νερό». Εκεί μας έγινε  παρουσίαση των μορφών του νερού και του προβλήματος της λειψυδρίας, δοκιμάσαμε το τυρί του βοσκού και επισκεφτήκαμε το σπήλαιο του Σφενδόνη. Ενθουσιαστήκαμε με τη σπάνια ομορφιά  του σπηλαίου και είδαμε από κοντά τους σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Μετά παίξαμε με τους υπεύθυνους παιχνίδια με το νερό και το διασκεδάσαμε.
Επισκεφθήκαμε το λιμάνι του Ηρακλείου και μας φιλοξένησαν στο καράβι ΦΑΙΣΤΟΣ των Μινωικών γραμμών. Μιλήσαμε για το καράβι ως μεταφορικό μέσο αλλά και για το λιμάνι της πόλης μας, ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας μας.
Στο τέλος της σχολικής μας χρονιάς αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το έθιμο του Κλήδονα σε συνεργασία με την ΣΤ΄ τάξη και να το δραματοποιήσουμε. Ένα έθιμο τόσο παλιό μα και τόσο σχετικό με το νερό.
Αξιολόγηση προγράμματος
Ενισχύσαμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, γνωριστήκαμε καλύτερα, αναπτύξαμε τη συνεργατικότητα, καλλιεργήσαμε την κριτική σκέψη μας, ξεχωρίσαμε ιδιαίτερες ικανότητες και χαρίσματα των συμμαθητών μας και αποκτήσαμε φιλικές στάσεις απέναντι στο περιβάλλον.
Συνειδητοποιήσαμε την ανάγκη ύπαρξης του εθελοντισμού αλλά και υπεύθυνης στάσης απέναντι σε σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η λειψυδρία.
Κατανοήσαμε τα λόγια του Αριστοτέλη: «Ζωτικότερον γης, ύδωρ» και ξεκινήσαμε μια μικρή εξοικονόμηση νερού φυλάσσοντας το νερό που μας περισσεύει και χύνοντάς το στον κήπο.
  Βιβλιογραφία
  • Σώστε τον Πλανήτη, Natallia Marsall
  • Πράκτορας του Πλανήτη, Ελένη Ανδρεάδη
  • Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για βιώσιμες πόλεις: «Το νερό στην πόλη», Αγγελική Τρικαλίτη - Ρέα Παπαδοπούλου Σταθοπούλου
  • Γη, ένας μικρός κι ευαίσθητος Πλανήτης, Αλέξανδρος Γεωργόπουλος
Χρήσιμοι Σύνδεσμος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου