Δράση από τους μαθητές
Νικόλαος Γαλάνης, Κωνσταντίνα Ελένη Στρατή
Δημοτικό Σχολείο Κουνάβων & Δημοτικό Σχολείο Μεταξοχωρίου
Περίληψη
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (bullying) έχει αρχίσει να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Μπορεί να περιορισθεί μέσω της οικοδόμησης σχέσεων, με ενσωμάτωση στοιχείων πρόληψης στην καθημερινή διδακτική διαδικασία και με την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζεται ο τρόπος προσέγγισης αυτού του φαινομένου από τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Κουνάβων και συγκεκριμένα της ΣΤ΄ τάξης. Μέσα από ένα ολιγόλεπτο video με πρωταγωνιστές τους μικρούς μαθητές και με μουσική επένδυση ένα τραγούδι που έχει γραφτεί για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού τα παιδιά παρουσιάζουν τον τρόπο δράσης του θύτη και την αντίδραση του θύματος. Συμμετέχουν, επίσης, παρατηρητές που ενώ στην αρχή του φαινομένου του bullying παραμένουν αμέτοχοι στη συνέχεια αποφασίζουν να μπουν μπροστά και να υπερασπιστούν το θύμα. Σκοπός της δημιουργίας αυτού του video είναι η ευαισθητοποίηση των μαθητών, η πλήρης και εμπεριστατωμένη ενημέρωση αυτών για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και η εξάλειψη του φαινομένου σε τοπικό επίπεδο.
Σχολικος εκφοβισμος
Λέξεις κλειδιά
Σχολικός εκφοβισμός, bullying, αντιμετώπιση, Πρώτο τρένο, μαθητές, video
Κατηγορία προγράμματος
Πολιτιστικών θεμάτων
Εισαγωγή
Είναι κοινός τόπος ότι τα περιστατικά βίαιων και επιθετικών συμπεριφορών είναι όλο και πιο συχνά στην κοινωνία μας. Αν και η νεανική παραβατικότητα ήταν αντικείμενο μελέτης για πολλά χρόνια, η βία και η επιθετικότητα που εκδηλώνεται από τους μαθητές στον χώρο του σχολείου άρχισε να μελετάται τα τελευταία χρόνια. Μια μορφή επιθετικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο του σχολείου είναι και ο σχολικός εκφοβισμός ο οποίος αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τόσο οι μαθητές όσο και η κοινωνία. Η ειδοποιός διαφορά του από τις υπόλοιπες μορφές επιθετικής συμπεριφοράς και συνάμα το στοιχείο που τον καθιστά ιδιαίτερα επονείδιστο είναι ότι προϋποθέτει διαφορά εξουσίας: το θύμα δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί ικανοποιητικά τον εαυτό του.
Σήμερα, μέσα στην καταιγίδα της πληροφόρησης, των ειδήσεων γεμάτες με βιαιότητες, παρατηρείται όλο και πιο συχνά το φαινόμενο της αύξησης της βίας μέσα στον σχολικό χώρο. Αν και η βίαιη και επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο συναντάται περισσότερο σε άλλες χώρες, εντούτοις δεν είναι λίγα τα φαινόμενα που αναφέρονται στον Ελληνικό χώρο. Αυτά που βγαίνουν στον ηλεκτρονικό ή έντυπο τύπο αφορούν σε ακραίες περιπτώσεις, που δεν μπορούν να αφήσουν την κοινή γνώμη αδιάφορη. Παρόλα αυτά, τη βίαιη και επιθετική συμπεριφορά των μαθητών τη συναντάμε σε καθημερινή βάση μέσα στους χώρους του Ελληνικού Σχολείου.
Οι συχνότητες εμφάνισής του όπως αυτές καταγράφονται σε παλαιότερες και πρόσφατες έρευνες τον αναδεικνύουν σε κυρίαρχη μορφή νεανικής βίας. Οι σχετικές έρευνες καταδεικνύουν με πειστικότητα τον αρνητικό αντίκτυπο της σχολικής βίας, τόσο για τα θύματα όσο και για τους θύτες, σε κοινωνικό, ακαδημαϊκό και ψυχολογικό επίπεδο. Για τους λόγους αυτούς τα τελευταία χρόνια αποτελεί αντικείμενο συστηματικής μελέτης από τους κοινωνικούς επιστήμονες. Έμφαση έχει δοθεί στη συχνότητα, στις μορφές μέσα από τις οποίες εκφράζεται, τα χαρακτηριστικά των θυτών και των θυμάτων, καθώς επίσης και στην αναζήτηση των παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση του φαινομένου.
Σκοπός και στόχοι
Η παρούσα δράση έχει σαν σκοπό να μελετήσει το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού σε τοπικό επίπεδο και πιο συγκεκριμένα τις αντιλήψεις- στάσεις των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου και να τους ευαισθητοποιήσει γι αυτό το πολύ συχνό φαινόμενο βίας.
Ειδικότερα, στοχεύει μέσα από αυτή την καταγραφή των αντιλήψεων, να εντοπίσει προβλήματα στο σχολικό περιβάλλον,
Οι επιμέρους στόχοι είναι οι εξής:
- H δημιουργία κλίματος εποικοδομητικής επικοινωνίας, συνεργατικότητας, καλών σχέσεων στην ομάδα, αποδοχής και αξιοποίησης της διαφορετικότητας.
- H ανάπτυξη μιας διαφορετικής, ολιστικής προσέγγισης της μάθησης με χαρακτηριστικά την κριτική σκέψη, την έρευνα, την ενεργό συμμετοχή και την ανάληψη προσωπικής ευθύνης και δράσης των μαθητών.
- Η ενίσχυση της ικανότητας των παιδιών:
- Να αναγνωρίζουν τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού και της βίας και να τις αποφεύγουν.
- Να μην παραμένουν απλοί παρατηρητές τέτοιων φαινομένων ενισχύοντας έτσι την εμφάνισή τους αλλά να επεμβαίνουν και να τα καταπολεμούν με το σωστό τρόπο.
- Να εντοπίζουν τις αιτίες που αναγκάζουν τα παιδιά να δράσουν είτε ως θύματα είτε ως θύτες και να τις καταπολεμούν
- Να οργανώνουν δράσεις πρόληψης και ενημέρωσης της υπόλοιπης σχολικής κοινότητας για τη μείωση συχνότητας εμφάνισης τέτοιων φαινομένων.
Περιγραφή δράσεων
Οικουμενική Διακύρηξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων
Σε πρώτη φάση φέραμε σε επαφή τους μαθητές με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Αρχικά μιλώντας για ολόκληρη τη Διακήρυξη και στη συνέχεια επεξεργάζοντας συγκεκριμένα άρθρα που αναφέρονταν στην ισότητα και ελευθερία των ανθρώπων (Άρθρο 1), στην προσωπική ελευθερία, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας (Άρθρο 2), στον σεβασμό της διαφορετικότητας (Άρθρο 3), στην απαγόρευση των βασανιστηρίων και των ποινών (Άρθρο 5), στην ελευθερία της γνώμης και της σκέψης (Άρθρο 19) συζητήσαμε με τους μαθητές και προβληματιστήκαμε για την εφαρμογή των παραπάνω άρθρων.
Το αξιοσημείωτο σε αυτή τη διαδικασία είναι πως οι μαθητές αγνοούσαν την ύπαρξη αυτής της διακήρυξης και δεν ήξεραν πως αυτά τα βασικά διακαιώματα όλων των ανθρώπων είναι κατοχυρωμένα συνταγματικά οπότε όποιος παραβαίνει κάποιο από αυτά ουσιαστικά διαπράττει αδίκημα. Τις επόμενες μέρες στα διαλείμματα αλλά και στην καθημερινότητά μας παρατηρήσαμε ποια από αυτά τα δικαιώματα δεν τηρούνται. Πολλά παραδείγματα έφεραν οι μαθητές και από τις ειδήσεις που παρακολουθούσαν στην τηλεόραση ή από συζητήσεις με τους γονείς και τους συγγενείς τους.
Στη συνέχεια χωρίστηκαν τυχαία οι μαθητές σε ομάδες και με κλήρωση σε κάθε ομάδα ανατέθηκε να μελετήσει ένα άρθρο της Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Έπειτα από αυτή την επεξεργασία κάθε ομάδα θα έπρεπε συλλέγοντας ή δημιουργώντας υλικό να παρουσιάσουν το περιεχόμενο του άρθρου. Τα παιδιά εκεί χρησιμοποίησαν αποκόμματα από εφημερίδες, ζωγραφιές, δραματοποίησαν σκηνές από θεατρικά έργα και έπαιξαν παντομίμα.
Παρακολούθηση video και ταινιών με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό
Η επόμενη φάση των δράσεων για την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων και bullying ήταν να παρακολουθήσουμε μαζί video που έχουν γυριστεί από ερασιτεχνικές ομάδες ή Μ.Κ.Ο με θέμα τον σχολικό εκφοβισμό, την διαφορετικότητα και το ρατσισμό. Παρακολουθήσαμε τον “Tζαφάρ” της Νάνσυ Σπετσιώτη, μια ταινία μόλις 2 λεπτών με σαφές αντιρατσιστικό περιεχόμενο, το “Όχι στον εκφοβισμό” ένα videoclip από το 6ο Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο Ελευθερίου Κορδελιού με στίχους και μουσική των ίδιων των παιδιών που περιγράφουν ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού και προτείνουν λύσεις. Επίσης είδαμε και το video “Νίκησε τον νταή χωρίς να τον αγγίξεις” που περιγράφει με απλά λόγια τι είναι σχολικός εκφοβισμός, γιατί πραγματοποιείται, ποια είναι τα αποτελέσματα αυτού του φαινομένου και πως μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε.
Επίσης παρακολουθήσαμε με τους μαθητές αποσπάσματα από ταινίες που είχαν ως θέμα τον σχολικό εκφοβισμό. Αυτές ήταν οι εξής:
- “Οι ήρωες του κακού” του Ζοέ Μπεριατούα
- “Τα κορίτσια” της Σελίν Σιαμά
- “Μετά τη Λουτσία” του Μισέλ Φράνκο
Μετά από κάθε παρακολούθηση συζητούσαμε με τους μαθητές αν έχουν υπάρξει και αυτοί σε αντίστοιχες περιπτώσεις παρατηρητές ή ακόμα και πρωταγωνιστές τέτοιων καταστάσεων. Τα περισσότερα παιδιά ομολόγησαν πως έχουν γίνει μάρτυρες τέτοιων περιστατικών στην αυλή του σχολείου.
Αποτύπωση των σκέψεων και των συναισθημάτων σε ζωγραφιές
Μετά από αυτή την ολιστική προσέγγιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού και έχοντας λύσει όλες τις απορίες των παιδιών, οι μαθητές εξέφρασαν τα συναισθήματά τους για το bullying ζωγραφίζοντας. Σε αυτό το στάδιο ο καθένας ήταν ελεύθερος να ζωγραφίσει τι του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση, ‘η να αποτυπώσει στο χαρτί μια σκηνή σχολικού εκφοβισμού που και ο ίδιος έχει παρακολουθήσει ή ακόμα να ζωγραφίσει κάποιο από τα ανθρώπινα δικαιώματα που καταπατούνται στην καθημερινή ζωή και στο σχολείο. Οι ζωγραφιές των παιδιών ήταν άκρως αληθινές και ρεαλιστικές. Χρησιμοποιήθηκαν για να ομορφύνουν το video που τα ίδια τα παιδιά έδωσαν την ιδέα για να φτιαχτεί.
Δημιουργία video για την Πανελλήνια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού
Μετά από όλη αυτή την ευαισθητοποίηση αποφασίσαμε με τα παιδιά να δημιουργήσουμε ένα video με θέμα το σχολικό εκφοβισμό μιας και πλησίαζε η Πανελλήνια ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (6 Μαρτίου). Αφού βρήκαμε το τραγούδι που θα συνόδευε το video ξεκινήσαμε να το αναλύουμε στίχο-στίχο για να ανακαλύψουμε τα βαθύτερα νοήματα που έκρυβε. Το τραγούδι ήταν “Το πρώτο τρένο”. Κυκλοφόρησε το 2014 από τον τραγουδιστή Μόνιμο Κάτοικο με συμμετοχή της παιδικής χορωδίας Θήβας με στίχους του ίδιου και μουσική του Dj Rico στο CD με τίτλό “Hansel&Gretel”. Το ίδιο το τραγούδι αναφέρεται σε περιστατικό σχολικού εκφοβισμού και ταίριαζε απόλυτα με το δικό μας εγχείρημα. Οι μαθητές μας ήξεραν ήδη το τραγούδι οπότε η ανάλυση και επεξεργασία των στίχων ήταν εύκολη. Στη συνέχεια επιλέξαμε τον πρωταγωνιστή του video. Είναι το παιδί που δέχεται bullying από τους συμμαθητές του, νοιώθει την απομόνωση και τον εξευτελισμό όπως όλα τα θύματα. Θύτες είναι κάποιοι από τους συμμαθητές του που δε τον δέχονται στα ομαδικά παιχνίδια τους ή τον κοροϊδεύουν στην τάξη λόγω της επίδοσής του ενώ τα υπόλοιπα παιδιά είναι οι παρατηρητές που μέχρι σχεδόν τη μέση του video παραμένουν αμέτοχοι στα περιστατικά βίας που εκτυλίσσονταν μπροστά στα μάτια τους είτε στη σχολική τάξη είτε στο προαύλιο. Στη συνέχεια του video μια μερίδα λίγων παρατηρητών αποφασίζει να αλλάξει τη στάση της απέναντι σε αυτό το φαινόμενο και να πάρει το μέρος του θύματος και σιγά σιγά αλλάζει η αντιμετώπιση και των υπολοίπων μελών της τάξης. Στο τέλος όλα μαζί τα παιδιά παίζουν ομαδικά χωρίς κάποιος να απομονώνεται ή να είναι μόνος του.
Δυσκολίες πραγματοποίησης των δράσεων
Λόγω της μικρής ηλικίας των μαθητών ήταν αρκετά δύσκολη τουλάχιστον στην αρχή η συνεργασία. Η έλλειψη σοβαρότητας και η στοχοποίηση του πρωταγωνιστή στο video μας ανάγκασε να διακόπτουμε τις δράσεις και να επανερχόμαστε σε συζητήσεις που είχαμε πραγματοποιήσει στην αρχή της σχολικής χρονιάς όπως η ομαδικότητα που πρέπει να μας διακρίνει και η προσφορά βοήθειας στους συμμαθητές μας όταν την χρειάζονται. Επίσης η μη αποδοχή δυο γονέων να συμμετέχουν τα παιδιά τους στο video αυτόματα τα έβγαλε εκτός της ομάδας και συχνά ένοιωθαν αποκομμένοι από τους συμμαθητές τους.
Απήχηση του video στα ΜΜΕ & στα social media
Η ανάρτηση στο youtube έφτασε τις 6500 προβολές. Αυτό ήταν κάτι που δεν το περιμέναμε ούτε εμείς αλλά ούτε και τα παιδιά που ένοιωθαν υπερήφανα για ότι είχαν πραγματοποιήσει. Άνθρωποι από 26 χώρες είχαν παρακολουθήσει το video και το είχαν αναδημοσιεύσει στις δικές τους ιστοσελίδες ή στις προσωπικές σελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Μετά τη ανάρτηση του video στο youtube πολλοί φορείς επέλεξαν να το προβάλλουν. Το δημοσίευσαν αρκετές ιστοσελίδες όπως του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων για περισσότερο από μια εβδομάδα,εκπαιδευτικά sites όπως το alfavita, paideia24, i-paidia και esos, τα ειδησεογραφικά sites όπως iscreta, neakriti, flashnews, rethemnosnews και άλλες ιστοσελίδες όπως το patrasevents.
Ένα ακόμα αποτέλεσμα της μεγάλης απήχησης του video κατά του σχολικού εκφοβισμού είναι η προβολή του από τη συχνότητα του κρατικού καναλιού στα δελτία ειδήσεων την Πανελλήνια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (6 Μαρτίου) και την ευαισθητοποίηση ακόμα περισσότερων ανθρώπων.
Αποτελέσματα
Μέσα από τις παραπάνω δράσεις πετύχαμε αρκετούς από τους αρχικούς μας στόχους. Η ικανότητα αναγνώρισης, αντιμετώπισης και πρόληψης του Σχολικού Εκφοβισμού και ο περιορισμός των κρουσμάτων στο σχολείο ήταν από αυτούς που επιτεύχθηκαν. Επίσης οι μαθητές έμαθαν να συνεργάζονται μεταξύ τους αλλά και με τα άλλα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, απέκτησαν αυτοπεποίθηση, έμαθαν να διαχειρίζονται το θυμό τους, να μη γίνονται θύματα αλλά ούτε και θύτες, να συγκεντρώνουν και να επεξεργάζονται πληροφορίες, να βάζουν τα όρια, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους αλλά και να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων και το σπουδαιότερο να μην παραμένουν απλοί παρατηρητές ενισχύοντας έτσι την εμφάνιση τέτοιων φαινομένων αλλά να τα καταπολεμούν με τη σωστή στάση και συμπεριφορά τους.
Ευχαριστίες
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τους μαθητές που συνεργάστηκαν για την αρτιότητα του videoclip, τους γονείς που έδωσαν την συγκατάθεσή τους για την πραγματοποίηση αυτής της δράσεις και τον Διευθυντή και τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς που στάθηκαν αρωγοί σε αυτή μας την προσπάθεια.
Αναφορές
- Boulton, M. J., Καρέλλου, Ι., Λανίτη, Ι., Μανούσου, Β., & Λεμονή, Ο. (2001). Επιθετικότητα και θυματοποίηση ανάμεσα στους μαθητές των ελληνικών Δημοτικών σχολείων. Ψυχολογία, 8(1), 12-29.
- Ψάλτη, Α., Κασάπη, Σ., & Δεληγιάννη-Κοιμτζή, Β. (2012). Σύγχρονα Ψυχοπαιδαγωγικά Ζητήματα: Ο Εκφοβισμός στα Ελληνικά Σχολεία. Ερευνητικά δεδομένα και προτάσεις για παρεμβάσεις. Αθήνα: Gutenberg
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου