Η ιστορία της γραφής από το δίσκο της Φαιστού ως το e-book

Η ιστορία της γραφής από τον δίσκο της Φαιστού ως το e-book

     Πώς δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε η γραφή μέσα στον χρόνο

Φωτεινή Μαγριπλή, Μαρία Κουτουλάκη, Ελένη Τελετίνη

Νηπιαγωγείο Ελιάς  

Περίληψη

Το σχέδιο εργασίας /Project με τίτλο «Η ιστορία της γραφής από τον δίσκο της Φαιστού στο e-book» έλαβε χώρα στο νηπιαγωγείο μας το σχολικό έτος 2015 - 2016. Τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν με μαθητές δημοτικών σχολείων που ήταν συνεργάτες μας στο e-twinning. Η ανταλλαγή ιδεών και δραστηριοτήτων δε σταμάτησε στο e-twinning αλλά έγινε και με επισκέψεις των μαθητών από τα αντίστοιχα σχολεία. Το σχέδιο αυτό υλοποιήθηκε από τον Ιανουάριο του 2016 έως και τον Μάιο του 2016. Καθ΄ όλη τη διάρκεια του project οργανώθηκαν βιωματικές δραστηριότητες μέσα στην τάξη αλλά και εκπαιδευτικές εκδρομές για την καλύτερη κατανόηση του θέματος.

Η ιστορία της γραφής από το δίσκο της Φαιστού ως το e-book

Λέξεις κλειδιά

Τοιχογραφίες, δίσκος της Φαιστού, αλφάβητος, e-book

Κατηγορία προγράμματος

Πολιτιστικών θεμάτων

Εισαγωγή

Τα παιδιά του Δημοτικού σχολείου Ελιάς θεωρώντας τα παιδιά του νηπιαγωγείου ευφάνταστα και δημιουργικά, ζήτησαν να συνεργαστούν στο e-twinning για την ολοκλήρωση του προγράμματος «Η ιστορία της γραφής, από τον δίσκο της Φαιστού στο e-book. Αρχικά η ιδέα τους μας τρόμαξε καθώς θα μας έβαζε σε άγνωστα μονοπάτια για μας. Όμως αποφασίσαμε να τολμήσουμε και δεν το μετανιώσαμε ούτε μια στιγμή. Το ταξίδι πίσω στον χρόνο μάς χάρισε μαγικές στιγμές και μας δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψουμε την πορεία της γραφής μέσα στον χρόνο.

Σκοπός και στόχοι

Γλώσσα

• Βελτίωση και εμπλουτισμός προφορικού λόγου.
• Να κατανοήσουν τα παιδιά τη σημασία της γραφής ως μέσου επικοινωνίας, ανάπτυξης ιδεών και πηγή μάθησης.
• Να αναπτύξουν τη γλώσσα και την επικοινωνία αξιοποιώντας την τεχνολογία.
• Να γνωρίσουν και να συγκρίνουν μεταξύ τους τα διάφορα συστήματα γραφής.
• Να ενθαρρύνονται να γράφουν όπως και όπου μπορούν.

Μαθηματικά

• Έννοια αριθμού και διαδικασία αρίθμησης.
• Χωρικές και χρονικές έννοιες.
• Να αριθμούν.

Περιβάλλον

• Να γνωρίσουν τον κόσμο στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον.

Φυσική

• Να φτιάξουν ανακυκλώσιμο χαρτί.

Θεατρικό Παιχνίδι

• Να μάθουν να συνεργάζονται.
• Να αναλαμβάνουν ευθύνες και ρόλους.
• Να μάθουν να τηρούν και να σέβονται κανόνες.
• Να «ταξιδέψουν» και να γνωρίσουν πώς ζούσαν οι άνθρωποι τα παλαιά χρόνια.

Εικαστικά

• Να ανακαλύψουν ότι η τέχνη είναι μέσω έκφρασης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.
• Να γνωρίσουν  και να χρησιμοποιήσουν νέα υλικά όπως είναι το κάρβουνο, η κιμωλία, ο πηλός, το ανακυκλωμένο χαρτί.

Ιστορία

• Να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν τη μυθολογία, τις παραδόσεις, τον τρόπο ζωής των προγόνων τους, τη λαϊκή τέχνη.
• Να γνωρίσουν την ιστορία της γραφής και τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων μέσα στους αιώνες.

ΤΠΕ

• Να αντιληφθούν τα παιδιά ποιες ανάγκες των ανθρώπων εξυπηρετούν οι Η/Υ και σε τι χρησιμεύουν στη ζωή μας.
• Να αναπτύξουν δεξιότητες αξιοποίησης των Η/Υ ως εργαλεία για τη διερεύνηση και  αναζήτησή τους.
• Ανάπτυξη λεπτής κινητικότητας.
• Ενίσχυση παρατηρητικότητας.
• Κατανόηση αίτιου - αποτελέσματος.
• Να ασκηθούν στη σωστή χρήση της τεχνολογίας.

Περιγραφή Δράσης

1ος  Σταθμός «Βραχογραφίες»

Το ταξίδι μας ξεκινά με πρώτο σταθμό τις σπηλιές και τους βράχους. Οι πρωτόγονοι άνθρωποι δεν έγραφαν αλλά άρχισαν να επικοινωνούν ζωγραφίζοντας σε σπηλιές. Με τη τεχνική του θεατρικού παιχνιδιού ταξιδέψαμε πίσω στον χρόνο και γνωρίσαμε τους ανθρώπους των σπηλαίων. Κυνηγήσαμε, ανάψαμε φωτιές για να ψήσουμε τα θηράματά μας, ψαρέψαμε στο ποτάμι και βρήκαμε παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά τότε. Βρήκαμε μια σπηλιά για να κοιμηθούμε, η οποία έγινε το σπίτι μας. Σκεφτήκαμε να τη διακοσμήσουμε και έτσι φτιάξαμε χρώματα από τη φύση και ξεκινήσαμε να τη ζωγραφίζουμε. Κάπως έτσι τα παιδιά γνώρισαν τις σπηλαιογραφίες….

Διαβάσαμε το παραμύθι «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων». Γίναμε μικροί ζωγράφοι  και ζωγραφίσαμε τις δικές μας «βραχογραφίες» με κάρβουνο πάνω σε καφέ χαρτόνι του μέτρου, αφού προηγουμένως το τσαλακώσαμε με τα χέρια μας.

Δημιουργήσαμε τα «χειραποτυπώματά» μας. Κάθε παιδί έβαζε την ανοιχτή παλάμη του, η οποία ήταν βρεγμένη με νερόκολλα, πάνω σε χαρτί και πασπαλίσαμε με κανέλα σε σκόνη.

Σκορπίσαμε τα γράμματα της λέξης «βραχογραφία» και προσπαθήσαμε να τη συνθέσουμε από την αρχή.

2ος Σταθμός Σουμέριοι και Σφηνοειδής Γραφή

Στη συνέχεια μάθαμε για τους λαούς που πρώτοι ασχολήθηκαν με τη γραφή. Οι Σουμέριοι ήταν ένας από αυτούς, οι οποίοι επινόησαν τη σφηνοειδή γραφή, που περιελάμβανε σύμβολα που έμοιαζαν με σφήνες, τα εικονογράμματα.

Χαράξαμε πάνω στον πηλό τα δικά μας σύμβολα αλλά και εικόνες χρησιμοποιώντας ξυλάκια (σφήνες) που φτιάξαμε γι’ αυτήν τη δουλειά.

Παρατηρήσαμε τα σύμβολα και τους αριθμούς της σφηνοειδούς γραφής, προσπαθήσαμε να τα αντιστοιχίσουμε με τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, γράψαμε την ηλικία μας στη σφηνοειδή γραφή και προσπαθήσαμε να αποκρυπτογραφήσουμε τη λέξη “χαρά”.

3ος Σταθμός Αρχαίοι Αιγύπτιοι και Ιερογλυφική Γραφή

Γνωρίσαμε τον Αιγυπτιακό πολιτισμό και την ιερογλυφική γραφή, το αλφάβητο των αρχαίων Αιγυπτίων. Μάθαμε για το πώς γίνεται ο πάπυρος, πάνω στον οποίο αποτυπωνόταν η ιερογλυφική γραφή, παρακολουθώντας βίντεο στον υπολογιστή.

Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε ο τρόπος με τον οποίο έγραφαν οι Αιγύπτιοι πάνω στον πάπυρο. Έτσι, λοιπόν αποφασίσαμε να γράψουμε και εμείς στα ιερογλυφικά, πάνω σε πάπυρο που φτιάξαμε με την τεχνική του καφέ, με φτερό το οποίο βουτούσαμε στο μελάνι.

4ος Σταθμός Φοίνικες και Φοινικικό Αλφάβητο

Γνωρίσαμε τους Φοίνικες και το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο παρατηρήσαμε και το συγκρίναμε με το ελληνικό.

Γίναμε έμποροι, όπως οι Φοίνικες και πουλήσαμε τα προϊόντα μας (λάδι, κρασί, μέλι, κ.α.). Στη συνέχεια, φτιάξαμε έναν κατάλογο με τα προϊόντα που πουλήσαμε, τα οποία τα γράψαμε αρχικά στην ελληνική γραφή και έπειτα στα φοινικικά.

5ος Σταθμός Αρχαίοι Έλληνες και ο Δίσκος της Φαιστού

Για να μεταφερθούμε στο κλίμα της εποχής και να γνωρίσουμε  πώς λεγόταν η γραφή, πώς έγραφαν και τα υλικά που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες μας βοήθησε η μουσειοσκευή της γραφής, την οποία δανειστήκαμε. Παρατηρήσαμε και επεξεργαστήκαμε το περιεχόμενό της, το οποίο αποτελούνταν από έντυπο εικονογραφημένο υλικό καθώς και εκθεσιακό υλικό σχετικό με τα υλικά και όργανα γραφής σε διάφορες εποχές (λυχνάρι με μορφή ψαριού και το χριστόγραμμα, πήλινη πινακίδα Γραμμικής Β, όστρακο αγγείου με εγχάρακτη επιγραφή, πλακίδια με σημεία της Γραμμικής Β).

Γνωρίσαμε τον Μινωικό πολιτισμό (τοιχογραφίες, ταυροκαθάψια, ενδυμασία) και επισκεφτήκαμε το ΚΠΕ Αρχανών, όπου παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα «Ταξιδεύοντας με τους Μινωίτες». Τα παιδιά γνώρισαν αρκετές από τις συνήθειες των Μινωιτών και  ήρθαν σε επαφή με διάφορα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν. Κατασκευάσαμε τις δικές μας σφραγίδες από πηλό και επισκεφτήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχανών.

Γνωρίσαμε τον δίσκο της Φαιστού και μάθαμε αρκετές πληροφορίες γι’ αυτόν (τι είναι, τι γράφει, από τι είναι φτιαγμένος, πού και ποιος τον ανακάλυψε). Παρατηρήσαμε τη γραφή που είναι χαραγμένη πάνω του και αποφασίσαμε να φτιάξουμε τον δικό μας δίσκο με πηλό και χαράξαμε με ξυλάκια τα δικά μας σύμβολα. Φτιάξαμε μια μικρή ιστορία με εικόνες σύμβολα που σήμαιναν κάτι για μας.

Παρατηρήσαμε τις ελληνικές γραφές Γραμμική Α και τη Γραμμική Β και τις συγκρίναμε με τις υπόλοιπες.

Αναγνωρίσαμε την πρώτη φωνούλα της λέξης «δίσκος» και αναζητήσαμε και άλλες λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα, τις οποίες και καταγράψαμε.

6ος Σταθμός Περγαμηνή

Ταξιδέψαμε και γνωρίσαμε την περγαμηνή. Μάθαμε τι είναι και τη διαδικασία παραγωγής της, παρακολουθώντας βίντεο στον υπολογιστή.

7ος Σταθμός Κινέζοι και Ανακάλυψη του Χαρτιού

Μάθαμε ότι οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι οι οποίοι ανακάλυψαν το χαρτί, το οποίο έφτιαχναν μουσκεύοντας κουρέλια και άλλα υλικά. Στο διαδίκτυο βρήκαμε και παρατηρήσαμε εικόνες και παρακολουθήσαμε βίντεο με τη διαδικασία παραγωγής του χαρτιού τότε και σήμερα.

Βάλαμε στη σωστή σειρά τις εικόνες, οι οποίες  παρουσίαζαν τη διαδικασία παραγωγής του χαρτιού.

Φτιάξαμε το δικό μας χαρτί από χαρτοπολτό μέσα στην τάξη μας, ακολουθώντας όλα τα στάδια παραγωγής του.

8ος Σταθμός Τυπογραφείο

Η γνωριμία μας με τον Γουτεμβέργιο έγινε κυρίως από πληροφορίες μέσω ίντερνετ. Μάθαμε για τα πειράματα που είχε κάνει ο Γουτεμβέργιος μέχρι να φτιάξει το πρώτο τυπογραφείο. Γίναμε κι εμείς μικροί τυπογράφοι και τυπώσαμε διάφορα «έντυπα». Τυπώσαμε σε χαρτί τα ονόματά μας με γράμματα που φτιάξαμε από πλαστελίνη και τα οποία βουτούσαμε σε δακτυλομπογιά.

Φτιάξαμε το δικό μας παραμύθι ακολουθώντας τη διαδικασία παραγωγής ενός βιβλίου. Με αφορμή πέντε εικόνες που δώσαμε στα παιδιά, γράψαμε την ιστορία, εικονογραφήσαμε τις σελίδες του, το δέσαμε, τυπώσαμε τον τίτλο που δώσαμε με σφραγίδες στο εξώφυλλο και το εικονογραφήσαμε.

Θέλοντας να δούμε όλη τη διαδικασία του τυπώματος από κοντά, επισκεφτήκαμε το τυπογραφείο ενός εκδοτικού οίκου. Εκεί είδαμε από κοντά τα στάδια παραγωγής ενός βιβλίου.

9ος Σταθμός Η/Υ

Γνωρίσαμε βασικές λειτουργίες του πληκτρολογίου και γράψαμε τα ονόματά μας στο word. Αφού εξασκηθήκαμε στείλαμε ένα e-mail στους συνεργάτες του προγράμματός μας.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς κάθε φορά που συναντούσαμε ένα καινούριο γράμμα μάς δινόταν η ευκαιρία να παίξουμε με αυτό. Βρίσκαμε λέξεις με το ίδιο αρχικό γράμμα και με αυτές πλάθαμε μια ιστορία. Στη συνέχεια την εικονογραφούσαμε και σήμερα έχουμε συγκεντρώσει 22 μικρά εικονογραφημένα παραμύθια. Σκεφτήκαμε λοιπόν να «εκμεταλευτούμε» την τεχνολογία και να φτιάξουμε ένα e-book.

Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τη χρονολογική σειρά των γεγονότων φτιάξαμε τη δική μας Ιστοριογραμμή. Βάλαμε σε χρονολογική σειρά την πορεία της γραφής με εικόνες που βρήκαμε στο διαδίκτυο, ξεκινώντας από τους ανθρώπους των σπηλαίων και φτάνοντας στο e-book.

Ως  απόρροια των παραπάνω, αποφασίσαμε και καταλήξαμε η καλοκαιρινή γιορτή λήξης του Σχολικού Έτους 2015-2016 να έχει θέμα «Την Εξέλιξη της Γραφής» και να περιλαμβάνει στοιχεία που επεξεργαστήκαμε καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος και προσέλκυσαν περισσότερο το ενδιαφέρον των παιδιών.

Ευχαριστίες

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους συνεργάτες μας στο e-twinning για τις όμορφες ιδέες που μοιράστηκαν μαζί μας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς του Δημοτικού σχολείου Ελιάς που μας παρακίνησαν να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο θέμα. Τέλος ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Σύλλογο Νεανικής Δημοσιογραφίας που ανάμεσα σε τόσα έντυπα ξεχώρισε το δικό μας e-book «Τα παιχνιδιάρικα γράμματα» και το βράβευσε.

Αναφορές

• Πετκανοπούλου Μαρία (2010). «Ο μικρός ζωγράφος των βράχων». Εκδ. Καλειδοσκόπιο.
• Δαφέρμου Χαρά, Κουλούρη Πηνελόπη, Μπασαγιάννη (20) «Οδηγός νηπιαγωγού».
• Μαρία Λαγογιάννη, Δρ. Αρχαιολόγος Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη (2015) «Στα ίχνη της γραφής». Εκδ. Γενική διεύθυνση μουσείων, τμήμα αρχαιολογικών μουσείων και συλλογών του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
• Τι είναι η περγαμηνή
• Κάιρο - Δημιουργία Πάπυρου
• Η ιστορία της Γραφής (Learning app 1)  
• Η ιστορία της Γραφής (Learning app 2)