Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης

Δραστηριότητες καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

Ζαχαρένια Καραμπίνη,  Καλλιόπη Γαλάνη, Νικόλαος Παπανικολάου

3ο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου  

Περίληψη

Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση εκπαιδευτικού προγράμματος για την καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα πλαίσια της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Οι δραστηριότητες εστιάζουν στη διαχείριση των συναισθημάτων, στην ανάπτυξη ενσυναίσθησης, στην ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας, στην προαγωγή της αυτοεκτίμησης και εφαρμόστηκαν σε παιδιά που φοιτούσαν σε Ειδικό Δημοτικό Σχολείο. Το πρόγραμμα διήρκεσε όλη τη σχολική χρονιά και συμμετείχαν μαθητές από δύο τμήματα του σχολείου μας.

Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης 

Λέξεις κλειδιά

Συναισθηματική ανάπτυξη, διαχείριση των συναισθημάτων

Κατηγορία προγράμματος

Αγωγής Υγείας

Λέξεις κλειδιά

Συναισθηματική νοημοσύνη, ψυχική ανθεκτικότητα, ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, δραστηριότητες, διαχείριση συναισθημάτων.

Εισαγωγή

Η καλλιέργεια των συναισθημάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη των παιδιών, ώστε να μπορούν να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και να είναι ικανά να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που προκύπτουν. Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά επισημαίνεται η αναγκαιότητα της καλλιέργειας της συναισθηματικής νοημοσύνης και η σπουδαιότητα διδασκαλίας τους για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων (Ηρακλέους, 2005)

Θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική η ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μιας και βιώνουν πιο έντονες συναισθηματικές δυσκολίες, λόγω της ιδιαιτερότητάς τους, καθιστώντας την αναζήτηση πηγών στήριξης ακόμα πιο επιτακτική ανάγκη για να μπορέσουν να ισορροπήσουν και ειδικά μη γνωστικού τύπου, όπως κοινωνικές σχέσεις (Petrides, 2004).

Οι δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν στηρίχθηκαν στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών για το Δημοτικό Σχολείο και επιλέχθηκαν δραστηριότητες που αντιστοιχούν στη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.

Συναισθηματική νοημοσύνη

Ως  συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται η αντίληψη, η έκφραση και η αποτίμηση του συναισθήματος, η συναισθηματική διευκόλυνση στη σκέψη, η κατανόηση, η ανάλυση και η χρήση της συναισθηματικής γνώσης, η διαχείριση των συναισθημάτων, ώστε να υπάρξει περαιτέρω συναισθηματική πνευματική ανάπτυξη.

Οι πρώτες προσπάθειες ορισμού της συναισθηματικής νοημοσύνης έγιναν το 1920 από τον Thorndike ως ανάγκη του ανθρώπου να οδηγηθεί στην επιτυχία, αναφερόμενος στην κοινωνική νοημοσύνη θέτοντας τα θεμέλια για τη συναισθηματική νοημοσύνη. Ακολουθούν αρκετές έρευνες σχετικές με τη συναισθηματική νοημοσύνη, ωστόσο εντονότερες αναφορές γίνονται από τους ερευνητές το 1980, όπου το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, σε αντιδιαστολή με τις ως τότε θεωρίες περί νοημοσύνης, σύμφωνα με τις οποίες η νοημοσύνη αξιολογείται με ψυχομετρικά τεστ που στηρίζονται σε γλωσσικές και μαθηματικές δεξιότητες, ο Gardner  (1983) στο βιβλίο σταθμός Frame of Mind εισάγει τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης (Γλωσσική, Λογικομαθηματική, Χωρική, Κιναισθητική, Μουσική, Ενδοπροσωπική, Διαπροσωπική, Νατουραλιστική), ανοίγοντας νέα μονοπάτια για τον τρόπο προσέγγισης της νοημοσύνης (Gardner, 1993). Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί απόρροια των ιεωριών του Gardner και Coleman που υπάγονται στη Σχολή της Ηθικοσυναισθηματικής Νοημοσύνης, με αρχές που πηγάζουν από τους Dewey και Alexander (Ματσαγγούρας, 2003).

Σύμφωνα με τον Goleman (1995), η συναισθηματική νοημοσύνη (Emotional Quadrant) διακρίνεται σε έξι βασικές κατηγορίες: αυτοεπίγνωση, διαχείριση συναισθημάτων, ενσυναίσθηση, επικοινωνία, συνεργασία, επίλυση συγκρούσεων.

 Ο Petrides και οι συνεργάτες του παρουσιάζουν τις δεκαπέντε εκφάνσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης (Petrides, Sangareau, Furnham & Frederickson, 2006, σελ. 538). Ειδικότερα αναφέρονται στην προσαρμοστικότητα, όπου είναι  η ικανότητα των ατόμων να προσαρμόζονται σε νέες καταστάσεις, η  διεκδικητικότητα, η έντιμη δηλαδή και ειλικρινής διεκδίκηση των δικαιωμάτων, η αντίληψη των συναισθημάτων, η οποία αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και των άλλων, η έκφραση των συναισθημάτων, σύμφωνα με την οποία το άτομο είναι σε θέση να εκφράζει τα συναισθήματά του στους άλλους.

Ακόμα, μια εξίσου σημαντική έκφανση της συναισθηματικής νοημοσύνης θεωρείται η διαχείριση των συναισθημάτων, κατά την οποία το άτομο είναι ικανό να επηρεάζει τα συναισθήματα των άλλων, η αυτορρύθμιση των συναισθημάτων, η οποία αφορά την ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, η χαμηλή παρορμητικότητα, σύμφωνα με την οποία το άτομο είναι σε θέση να αντιστέκεται στις παρορμήσεις του, οι προσωπικές σχέσεις, η ικανότητά του δηλαδή να διατηρεί προσωπικές σχέσεις καθώς και η αυτοεκτίμηση, όπου το άτομο είναι σε θέση να εκτιμά τον εαυτό του και να έχει αυτοπεποίθηση.

Επιπλέον, τα εσωτερικά κίνητρα, τα οποία καθοδηγούν το άτομο και το βοηθούν να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, η κοινωνική αντίληψη, όπου ρόλος της είναι να βοηθά το άτομο στην απόκτηση ανώτερων κοινωνικών δεξιοτήτων, η διαχείριση του άγχους, η οποία αφορά την ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται το άγχος του και να αντέχει την πίεση, η ενσυναίσθηση που σχετίζεται στην ικανότητα του ατόμου να βλέπει τα πράγματα από τη μεριά του άλλου, η ευτυχία, η χαρά δηλαδή του ατόμου και η ικανοποίησή του από τη ζωή, και τέλος η αισιοδοξία, που δίδει έμφαση στην ικανότητα του ατόμου να εμπιστεύεται τους άλλους και να βλέπει τη θετική πλευρά της ζωής.

Σκοπός και στόχοι

Σκοπός του προγράμματός μας ήταν η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης  σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες για τη διαμόρφωση υπεύθυνων παιδιών. Ακόμα, θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντική  η επαφή των παιδιών με τον κόσμο των συναισθημάτων ( ν’ αναγνωρίζουν τα συναισθήματα και να τα ονοματίζουν), η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών ιδιαίτερα σημαντικό για μαθητές του ειδικού σχολείου, η ενίσχυση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας και η προαγωγή της αυτοεκτίμησής τους.

Στόχος μας ήταν μέσα από βιωματικές και παιγνιώδεις δραστηριότητες τα παιδιά:

• Να συνειδητοποιήσουν τη μοναδικότητά τους και να ενισχύσουν την αυτοεικόνα τους.
• Να αντιλαμβάνονται και να κατονομάζουν τα συναισθήματά τους.
• Να αναγνωρίζουν, να ερμηνεύουν και να κατανοούν τα συναισθήματά των άλλων.
• Να γνωρίσουν τεχνικές και τρόπους επίλυσης των συγκρούσεων.
• Να διαχειρίζονται τα έντονα συναισθήματα (όπως θυμός, φόβος, λύπη).
• Να αντιμετωπίζουν τους φόβους και τις αναστολές τους.
• Να εκφράζονται με τον αυτοσχεδιασμό και τη μίμηση.
• Να συζητούν, να περιγράφουν τα συναισθήματά τους και να αναπτύσσουν τη φαντασία τους.
• Να εκφράζονται με δημιουργικό τρόπο.
• Να εκφράζονται με τον αυτοσχεδιασμό και τη μίμηση.
• Να συζητούν, να περιγράφουν τα συναισθήματά τους και ν’ αναπτύσσουν τη φαντασία τους.
• Να εκφράζονται με δημιουργικό τρόπο.
• Ν’ αναπτύξουν μια συνεργατική στάση.
• Ν’ αναπτύξουν τις γνωστικές τους ικανότητες, όπως την ικανότητας να σκέπτονται, να προβλέπουν, να συγκεντρώνονται και να επιλύουν προβλήματα.

Περιγραφή δράσης

Ξεκινώντας το πρόγραμμα ενώσαμε δύο τμήματα του σχολείου και ανακοινώσαμε στα παιδιά, ότι μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς κάποιες ώρες της εβδομάδας θα συναντιούνται τα δύο τμήματα για να ασχοληθούμε και να γνωρίσουμε τα συναισθήματα. Αρχίσαμε να ρωτάμε τους μαθητές αν γνωρίζουν τι σημαίνει η λέξη συναίσθημα, πότε νιώθουν χαρούμενα ή λυπημένα, πότε αισθάνονται θυμό κ.α., αλλά όπως ήταν αναμενόμενο από τις απαντήσεις τους και τον τρόπο που το εξέφραζαν έδειχναν δυσκολία ή και άγνοια για τα συναισθήματα αυτά αν και τις λέξεις τις ήξεραν, δεδομένου, ότι πρόκειται για μαθητές ειδικού δημοτικού σχολείου.

Τους εξηγήσαμε λοιπόν ότι καθημερινά όλοι νιώθουμε διάφορα συναισθήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα τους ρωτήσαμε πώς νιώθουν το πρωί που σηκώνονται για να έρθουν στο σχολείο, πώς θα ένιωθαν αν τους λέγαμε, ότι τους έχουμε μια έκπληξη, ή ότι σήμερα θα παίξουμε το αγαπημένο τους παιχνίδι και με αυτόν τον τρόπο άρχισαν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Τους είπαμε λοιπόν ότι αυτές οι λέξεις με τις οποίες μας περιέγραψαν το πώς αισθάνονται ονομάζονται συναισθήματα. Στη συνέχεια τους δείξαμε εικόνες ανθρώπων που εκφράζουν συναισθήματα και τους ζητήσαμε να εντοπίσουν τα συναισθήματα, που απεικόνιζαν. Αρχικά δυσκολεύτηκαν, αλλά με την καθοδήγησή μας τα πιο λειτουργικά παιδιά μπόρεσαν να τα αναγνωρίσουν και τα άλλα παιδιά να τα μιμηθούν.

Το πρώτο συναίσθημα με το οποίο ασχοληθήκαμε ήταν η χαρά. Ξεκινήσαμε δείχνοντας στα παιδιά το παραμύθι που είχαμε επιλέξει και τους ζητήσαμε να μας περιγράψουν την εικόνα του εξωφύλλου όπου ήταν ξεκάθαρο το συναίσθημα της χαράς. Έπειτα τους ζητήσαμε να φανταστούν τι μπορεί να έχει συμβεί στο παραμύθι αυτό και άρχισαν να δίνουν τις πρώτες απαντήσεις. Προχωρήσαμε στη διήγηση του παραμυθιού, και στηριζόμενοι στην τεχνική της δραματοποίησης, τα παιδιά έδειχναν να το απολαμβάνουν και να μένουν συγκεντρωμένα και με διάθεση να ακούσουν τη συνέχεια κάθε φορά, μιας και τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες λατρεύουν τα παραμύθια και ακολούθησε η συζήτηση μέσα από την οποία άρχισε να γίνεται κατανοητό το συναίσθημα της χαράς. Αξίζει να σημειωθεί, ότι την ίδια μέθοδο ακολουθούσαμε κάθε φορά που προσεγγίζαμε ένα καινούριο συναίσθημα.

Στη συνέχεια προχωρήσαμε στη δραματοποίηση όλου του παραμυθιού, διότι μέσα από τη δραματοποίηση οι μαθητές του ειδικού σχολείου μπορούν ευκολότερα να κατανοήσουν την έννοια του συναισθήματος, μιας και αξιοποιούμε περισσότερο τις αισθήσεις τους. Αξίζει ν’ αναφέρουμε, ότι κατά τη διάρκεια της δραματοποίησης τα παιδιά ήταν πολύ ενθουσιασμένα και έδειχναν μεγάλο ενδιαφέρον και συμμετοχή.

Η επόμενη δραστηριότητα που κάναμε ήταν να δώσουμε στα παιδιά κάρτες, για να  παρατηρήσουν τις εκφράσεις του προσώπου και έπειτα μέσα από τη μίμηση προσπαθήσαμε να τις επεξεργαστούμε, για να γίνει περισσότερο κατανοητό το κάθε συναίσθημα. Ιδιαίτερα χρήσιμος ήταν ο καθρέφτης που είχαμε στην τάξη για να παρατηρούμε τις αλλαγές στις εκφράσεις μας καθώς αλλάζαμε συναίσθημα. Ακολούθησε η ζωγραφική των παιδιών χαρούμενων αναμνήσεων πάνω στο χαρτί, που τους δόθηκε. Επιπρόσθετα μοιράστηκαν στους μαθητές χάρτινοι κύκλοι και τους ζητήθηκε να ζωγραφίσουν ένα χαρούμενο πρόσωπο.

Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην κατασκευή προσώπων με τα χαρακτηριστικά κάθε έκφρασης. Κάθε παιδί πήρε ένα χαρτί στο οποίο ήταν σχεδιασμένο ένα πρόσωπο και πάνω σε αυτό, αφού έκοψε τα διάφορα μέρη του προσώπου, τα κόλλησε απεικονίζοντας το συναίσθημα που είχαμε συζητήσει. Επιπρόσθετα πήραμε μικρές κούκλες από πορσελάνη, τις οποίες ζωγράφισαν τα παιδιά χρησιμοποιώντας νερομπογιές. Στόχος της συγκεκριμένης δραστηριότητας ήταν να μπορέσουν οι μαθητές να απεικονίσουν το συναίσθημα, για το οποίο συζητούσαμε στις εκφράσεις του προσώπου τους, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Επόμενη δραστηριότητα που υλοποιήσαμε ήταν η κατασκευή των προσώπων των παιδιών με πυλό και πλαστελίνη, στο οποίο προσέθεταν κάθε φορά το συναίσθημά τους για εκείνη την ημέρα. Ήταν μια δραστηριότητα, που άρεσε ιδιαίτερα στους μαθητές, γι’ αυτό και έδειχναν μεγάλο ενθουσιασμό την ώρα, που την πραγματοποιούσαν. Παράλληλα αξίζει ν’ αναφερθεί, ότι σε κάθε τάξη είχαν αναρτηθεί σε φανελοπίνακα πρόσωπα πλαστικοποιημένα στα οποία τα παιδιά σημείωναν καθημερινά τα συναισθήματα, που ένιωθαν με μαρκαδόρο.

Όσον αφορά το συναίσθημα του θυμού εκτός από τις δράσεις, που προαναφέρθηκαν και ήταν ίδιες για όλα τα συναισθήματα (χαρά, λύπη, φόβο, θυμό) πραγματοποιήσαμε ακόμη δύο δράσεις. Αρχικά χωρίσαμε τα παιδιά σε ζευγάρια και τους μοιράσαμε μουσικά όργανα. Τους ζητήσαμε να μείνουν σε ζευγάρια και ν’ αρχίσουν μια συζήτηση κουνώντας τα μουσικά τους όργανα. Αρχίζουν ήσυχα και “φιλικά” και στη συνέχεια διαφωνούν και υψώνουν τον τόνο προσπαθώντας να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο κουνώντας δυνατά τα όργανα. Στη συνέχεια ηρεμούν πάλι. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε μεγάλη ένταση μεταξύ τους και εκδηλώθηκε το συναίσθημα του θυμού, το οποίο κατανόησαν πολύ εύκολα. Βέβαια εξαιτίας των δυσκολιών, που αντιμετωπίζουν μετά απ’ αυτήν τη δραστηριότητα ήταν αρκετά δύσκολο να τα ηρεμήσουμε και να τα βάλουμε να καθίσουν ήσυχα στην καρέκλα τους. Έτσι περάσαμε στην επόμενη δραστηριότητα στην οποία τους εξηγήσαμε, ότι υπάρχουν πολλές καταστάσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις, όπως για παράδειγμα η προηγούμενη δραστηριότητα, που κάναμε.

Στη συνέχεια τους ζητήσαμε να μας πουν αιτίες μου μας κάνουν να θυμώνουμε και να νιώθουμε επιθετικοί. Έπειτα τους ρωτήσαμε αν υπάρχει τρόπος να επιλύσουμε τις διαφορές μας ειρηνικά και αφού ακούσαμε τις απαντήσεις τους, τους δείξαμε μια αφίσα με φανάρι. Στη φωτογραφία με το κόκκινο φανάρι υπήρχε η λέξη σταματώ, στο πορτοκαλί φανάρι η λέξη περιμένω και στο πράσινο η λέξη συνεχίζω. Τους εξηγήσαμε, ότι κάθε φορά που νιώθουμε, ότι θέλουμε να κλοτσήσουμε, να χτυπήσουμε, επειδή είμαστε θυμωμένοι θα πρέπει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας να σταματάμε, να περιμένουμε και να σκεφτόμαστε τι είναι το καλύτερο, που μπορούμε να πούμε και τελικά να συνεχίζουμε και να το κάνουμε.

Η ολοκλήρωση της προσέγγισης του κάθε συναισθήματος γινόταν μέσα από το θεατρικό παιχνίδι, όπου κάθε φορά επισκεπτόμασταν μια πόλη στην οποία οι άνθρωποι φτάνοντας εκεί παρατηρούσαμε ότι διακατέχονταν από το συναίσθημα που είχαμε επεξεργαστεί εκείνο το διάστημα. Με τα παιδιά προσπαθούσαμε να τους κάνουμε να αλλάξουν συναίσθημα γιατί δε μας άρεσε και παρατηρούσαμε τις κινήσεις τους προκειμένου να κατανοήσουμε ποιο συναίσθημα έχουν και τι τους το προκάλεσε. Έπειτα συζητούσαμε και προσπαθούσαμε να οδηγηθούμε σε προτάσεις ώστε να πάψει να κυριαρχεί αυτό το συναίσθημα, αξιοποιώντας τα ερεθίσματα που τους είχαν δοθεί στις άλλες δραστηριότητες. Έπειτα πηγαίναμε ξανά στους ανθρώπους και προσπαθούσαμε αυτά που συμφωνήσαμε να τους τα κάνουμε και παρατηρούσαμε στη συνέχεια τις αντιδράσεις τους για να σιγουρευτούμε ότι τα καταφέραμε. Έπειτα τους αποχαιρετούσαμε και επιστρέφαμε στη δική μας πόλη και στην τάξη μας όπου συζητούσαμε τι είχε συμβεί στην πόλη που είχαμε επισκεφτεί.

Τελειώνοντας το θεατρικό παιχνίδι τα παιδιά έγραφαν σε χρωματιστό χαρτόνι, που αντιπροσώπευε τα πέταλα των λουλουδιών, το συναίσθημα που ένιωθαν κάθε φορά και με αυτόν τον τρόπο ετοιμαζόταν κάθε φορά το λουλούδι όπου έγραφε στο κέντρο “νιώθω χαρά όταν …” και στα πέταλα γύρω του τοποθετούνταν οι απαντήσεις των παιδιών έχοντας επεξεργαστεί το συναίσθημα αυτό. Αντιστοίχως ετοιμάστηκαν και άλλα τρία λουλούδια (λύπη, θυμός, φόβος) και στο τέλος του προγράμματος είχε διαμορφωθεί ο κήπος των συναισθημάτων με τα τέσσερα αυτά λουλούδια να είναι κυρίαρχα μέσα σε αυτόν και να είναι διαμορφωμένος στον τοίχο της τάξης μας ως εικαστική εγκατάσταση.

Η αξιολόγηση και ολοκλήρωση του προγράμματος έγινε με ένα θεατρικό παιχνίδι  το οποίο σχεδίασαν οι εκπαιδευτικοί που συμμετείχαν στο πρόγραμμα αυτό. Αναλυτικότερα, τα παιδιά ετοιμάστηκαν για ένα ακόμα ταξίδι. Αυτήν τη φορά θα επισκέπτονταν ένα χωριό για το οποίο είχαν ακούσει ότι κάτι περίεργο συμβαίνει στους κατοίκους του και έπρεπε να το ανακαλύψουν. Ετοιμάστηκαν παίρνοντας τα απαραίτητα μαζί τους και φτάνοντας με το αερόστατό τους παρατήρησαν τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί, οι οποίοι ήταν ανέκφραστοι, ούτε χαρούμενοι ούτε λυπημένοι, ούτε θυμωμένοι και φυσικά ούτε φοβισμένοι.

Προσπάθησαν να τους κάνουν να γελάσουν αλλά δεν τα κατάφεραν, προσπάθησαν και με τα άλλα συναισθήματα αλλά πάλι καμία διαφορά και έτσι αποφάσισαν να πάνε στον σοφό και να ζητήσουν τη βοήθειά του. Ο δάσκαλος που υποδυόταν τον σοφό τους εξήγησε ότι οι άνθρωποι είχαν μπερδευτεί και δεν ήξεραν πιο συναίσθημα ήταν καλύτερο και ότι μόνο εμείς θα μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε. Του εξηγήσαμε ότι προσπαθήσαμε αλλά δεν τα καταφέραμε και πως κι εμείς δε ξέρουμε τι άλλο να κάνουμε. Μας παρότρυνε να πάμε στη μάγισσα που ζει στο δάσος και εκείνη μπορεί να μας ετοιμάσει ένα μαγικό φίλτρο. Έτσι και κάναμε, ξεκινήσαμε για το δάσος και αφού περάσαμε πολλές δοκιμασίες φτάσαμε και της εξηγήσαμε τι ακριβώς είχε συμβεί. Η μάγισσα, που την υποδυόταν η δασκάλα, μας ζήτησε να ψάξουμε να βρούμε τον κήπο που είχε φυτέψει πριν πολλά χρόνια και είχε βάλει μέσα όλα τα συναισθήματα για να της τα φέρουμε και να ετοιμάσει το φίλτρο της ευτυχίας.

Με ενθουσιασμό την αποχαιρετίσαμε και πήγαμε στο δάσος, όπου βρήκαμε τον κήπο και τα λουλούδια μας, από τα οποία κόψαμε πέταλα από όλα τα συναισθήματα και τα πήγαμε στη μάγισσα. Εκείνη ετοίμασε με τη βοήθειά μας το μαγικό της φίλτρο, βάζοντας μέσα λίγη λύπη, ελάχιστο θυμό και φόβο και πολλή χαρά. Αφού ανακατέψαμε και έριξε και άλλα υλικά, το φίλτρο ήταν έτοιμο. Το βάλαμε σε μπουκαλάκια, την ευχαριστήσαμε και την αποχαιρετήσαμε και πήγαμε στο χωριό, όπου δώσαμε σε όλους τους κατοίκους από μερικές σταγόνες κάνοντάς τους αμέσως ευτυχισμένους και έτσι επιστρέψαμε πάλι στην τάξη μας έχοντας ολοκληρώσει με επιτυχία την αποστολή μας. Στο διάλειμμα πήραμε μαζί μας τα μπουκαλάκια αυτά και προσφέραμε τις μαγικές αυτές σταγόνες από το φίλτρο μας και στους φίλους μας στην αυλή συνεχίζοντας το παιχνίδι μας.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια του προγράμματος επισκέφτηκε το σχολείο μας ένα νηπιαγωγείο με το οποίο υλοποιήσαμε δραστηριότητες, όπως παιχνίδια, τραγούδια, κατασκευές λαμπάδων κ.α. δημιουργώντας στους μαθητές έντονα συναισθήματα χαράς, διότι μπόρεσαν να αλληλεπιδράσουν με μαθητές παρόμοιας ηλικίας με τη δική τους. Επίσης ήρθε στο σχολείο μια ομάδα της πυροσβεστικής με ένα πυροσβεστικό όχημα, εξηγώντας στα παιδιά ποια είναι η δουλειά τους και τους έδωσε την ευκαιρία να δουν από κοντά τα εξαρτήματά τους, να φορέσουν τη στολή τους, να χρησιμοποιήσουν το λάστιχο με το νερό για να σβήσουν τη φωτιά και να ανέβουν πάνω στο πυροσβεστικό όχημα. Για τα περισσότερα παιδιά η εμπειρία αυτή ήταν πρωτόγνωρη και τα ενθουσίασε ιδιαίτερα. Δεν έλειψαν βέβαια οι συγκρούσεις  την ώρα που στέκονταν στη σειρά, για να περιμένουν τη σειρά τους, διότι εξαιτίας της έλλειψης υπομονής των περισσότερων παιδιών η αναμονή στη σειρά είναι ένα πολύ δύσκολο επίτευγμα.

Αξιολόγηση

Με την ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας φροντίζαμε να δίνουμε ένα φύλλο σύντομης αξιολόγησης των στόχων που θέταμε κάθε φορά. Ακόμα με τη διαμόρφωση του θεατρικού παιχνιδιού κατά την ολοκλήρωση κάθε συναισθήματος ξεχωριστά αλλλά και με το τελικό συνδυαστικό θεατρικό παιχνίδι όλων των συναισθημάτων, προσπαθήσαμε να αξιολογήσουμε την προσπάθεια που είχαμε κάνει δουλεύοντας με τα συναισθήματα και παρατηρήσαμε ότι αρκετά παιδιά ήταν σε θέση να διακρίνουν τα συναισθήματα, να τα εκφράζουν λεκτικά και μη λεκτικά αλλά και να δίνουν ιδέες για να επιλυθούν καταστάσεις που συνήθως επιφορτίζουν αρνητικά τους ανθρώπους, θεωρώντας ότι στέφθηκε με επιτυχία το όλο εγχείρημα για τα περισσότερα από τα παιδιά που συμμετείχαν. Ωστόσο, λόγω των ιδιαιτεροτήτων τους και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στη μακροπρόθεσμη μνήμη τους, θεωρούμε ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα καλό θα ήταν να εφαρμοστεί ξανά από τη νέα σχολική χρονιά ώστε να γίνει καλύτερη εμπέδωση και να διευρύνουν τις γνώσεις τους και με νέα συναισθήματα.

Αναφορές

• Ηρακλέους Μ., (2005). Η Αγωγή των Συναισθημάτων στο Νηπιαγωγείο. Σύγχρονες προσεγγίσεις στο Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου. Επιμ. Ε. Παπαλεοντίου -  Λουκά. Τυπωθήτω -  Γ. Δαρδανός. Αθήνα.
• Ματσαγγούρας Η., (2003). Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας. Η σχολική τάξη. Γρηγόρη. Αθήνα.
• Gardner, H. (1983). Frames qf.mind. New York: Basic Books.
• Gardner, H. (1993). Frames qf mind: The theory of multiple intelligences (10th Anniversary ed. New York: Basic Books.
• Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence, Bantam Books, New York, NY
• Μόζες, Μ. (1999). Μαθαίνω να σέβομαι. Μοντέρνοι Καιροί. Αθήνα.
• Μόζες, Μ. (1999). Μαθαίνω να είμαι υπεύθυνος. Μοντέρνοι Καιροί. Αθήνα.
• Μόζες, Μ. (2006). Φοβάμαι. Μοντέρνοι Καιροί. Αθήνα.
• Μόνρεαλ, Β. (2008). Τι νιώθεις; Ντροπή, τόλμη. Φλούδας, Κουτσουμπός. Αθήνα.
• Νικολούδη, Φ. (2008). Το χαρούμενο λιβάδι. Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα.
• Petrides, K. V, Frederickson, N., & Furnham, A. (2004). The role of trait emotional intelligence in academic performance and deviant behavior at school. Personality and Individual Differences, 36, 277–293.
• Τριβιζάς, Ε. (2005). Το λυπημένο αρκουδάκι. Ελληνική Σοροπτιμιστική Ένωση Ελλάδας. Αθήνα.