Πράσινες συνήθειες - Μετακινήσεις φιλικές στο περιβάλλον

Κυκλοφορώ με ασφάλεια ως πεζός - επιβάτης - ποδηλάτης

Ελένη Κόκαλη, Μαρία Κατσιδονιώτη, Δημήτριος Σπανός

12ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου  

Περίληψη

Η μετακίνηση προς και από το σχολείο με την υιοθέτηση αειφόρων τρόπων αποτέλεσε σημαντική παράμετρο στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που υλοποιήθηκε με τίτλο “Πράσινες συνήθειες - Μετακινήσεις φιλικές στο περιβάλλον”. Με διασκεδαστικό τρόπο μέσα από την καμπάνια: “Μπάκι το Κυκλοφοριακό Φιδάκι” προσπαθήσαμε αφενός να καλλιεργήσουμε θετικές στάσεις των μαθητών στη χρήση πράσινων μετακινήσεων και αφετέρου να εντοπίσουμε κινδύνους και προβλήματα που δημιουργούν τα οχήματα, να ενημερώσουμε για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας ως πεζοί, επιβάτες και οδηγοί ποδηλάτων και να γνωρίσουμε βασικά σημεία του Κ.Ο.Κ. Το όραμα αυτής της προσπάθειας ήταν να συμβάλουμε στη βελτίωση της οδικής συμπεριφοράς των μαθητών μας (ως πεζοί, επιβάτες και μελλοντικοί οδηγοί αυτοκινήτων) με σεβασμό προς το περιβάλλον και την υιοθέτηση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής. Η συστηματική επεξεργασία του θέματος έγινε από τους μαθητές της Γ΄τάξης, ενώ στο παιχνίδι με το “Μπάκι” συμμετείχαν όλες σχεδόν οι τάξεις του σχολείου.

πρασινες συνηθειες μετακινησεις φιλικες στο περιβαλλον from mkatsid

Κατηγορία προγράμματος

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Εισαγωγή

Οι μετακινήσεις στις μέρες μας επηρεάζουν το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στη ρύπανση του αέρα, την ηχορύπανση, προκαλούν κυκλοφοριακά προβλήματα και τροχαία ατυχήματα.

Επομένως η υιοθέτηση μιας αειφόρου λογικής στις μεταφορές συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας, στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου.

Επίσης στηρίζει την ανάπτυξη μέσων μαζικής μεταφοράς, τη μείωση της ταχύτητας, την ενθάρρυνση για τη χρήση του ποδηλάτου ή την πεζοπορία και την υιοθέτηση του συνεπιβατισμού.

Με αφορμή τους παραπάνω προβληματισμούς το σχολείο μας θέλησε να παρακινήσει τα παιδιά και τους γονείς τους να μετακινούνται με αειφόρους τρόπους και να αντιληφθούν ότι μπορούμε να βρούμε λύσεις για ένα καλύτερο και όμορφο περιβάλλον αρκεί να αλλάξουμε συμπεριφορές και συνήθειες.

Τα παιδιά λατρεύουν να περπατούν ή να μετακινούνται με το ποδήλατό τους, καθώς έτσι έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν εμπειρία ως προς την οδηγική συμπεριφορά και ασφάλεια. Είναι επίσης σημαντικό για την αυτονομία τους καθώς μεγαλώνουν και για την υγεία τους.      

Σκοπός και στόχοι

Το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε τη φετινή χρονιά σχετικά με τις “πράσινες”  μετακινήσεις και την οδική ασφάλεια, είχε ως σκοπό την καλλιέργεια θετικών στάσεων και συμπεριφορών στις μετακινήσεις των μαθητών με την ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων για την αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος με την υιοθέτηση καλών πρακτικών.

Ειδικότερα οι προσπάθειές μας στο παραπάνω πρόγραμμα στόχευαν:

• στον εντοπισμό των κινδύνων και των προβλημάτων που δημιουργούν τα οχήματα
• στην ενημέρωση για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας ως πεζοί και οδηγοί
• στη γνωριμία με τα βασικά σημεία του Κ.Ο.Κ.
• στη βελτίωση της συμπεριφοράς ως πεζοί, επιβάτες σε Ι.Χ., σε Μ.Μ.Μ., ως οδηγοί ποδηλάτων και αυτοκινήτων μελλοντικά
• στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κατηγοριοποίησης, ανάλυσης, επεξεργασίας, σύνθεσης και αξιολόγησης των πληροφοριών που λαμβάνονται
• στην ανάπτυξη υπευθυνότητας, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και δράσεις, που συμβάλλουν σε ένα υγιές, φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον για τις μετακινήσεις και την οδική τους ασφάλεια
• στην ανάπτυξη συνεργασίας με πρόσωπα και φορείς έξω από το σχολείο και
• στην καλλιέργεια συνεργατικού κλίματος μεταξύ των μαθητών

Μεθοδολογία

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων ακολουθήσαμε τις βασικές αρχές της μεθόδου project (Ταρατόρη-Τσαλκατίδου, 2002) και της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Προσεγγίσαμε το θέμα μας διαθεματικά για αυτό και όλες τις δράσεις μας προσπαθήσαμε να τις συνδέσουμε με τις γνωστικές περιοχές του αναλυτικού προγράμματος σπουδών (Γλώσσα, Λογοτεχνία, Μελέτη, Τ.Π.Ε., Εικαστικά, Θεατρική Αγωγή).

Χρησιμοποιήσαμε εποπτικό υλικό, φύλλα εργασιών, παιχνίδια ρόλων, κανόνων, παντομίμας, συνεντεύξεις, λογισμικό και τις Νέες Τεχνολογίες. Επίσης έγινε παρατήρηση και καταγραφή των προβλημάτων σήμανσης στη γειτονιά και οδηγικής συμπεριφοράς οδηγών και πεζών και διατύπωση προτάσεων για την επίλυσή τους. Οι μαθητές έγραψαν επιστολές στους αρμόδιους φορείς και δημιούργησαν ενημερωτικό φυλλάδιο “κυκλοφοριακής συνείδησης” για μαθητές και γονείς. Παράλληλα στην αυλή του σχολείου δημιουργήσαμε σε μικρογραφία ένα “Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής” για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας.     

Περιγραφή δράσης

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, που υλοποιήσαμε στο σχολείο μας κράτησε όλη τη σχολική χρονιά. Αφορμή για την επιλογή του θέματος έδωσε η συζήτηση στην αρχή της χρονιάς για τις δραστηριότητες των παιδιών που απαιτούν μετακινήσεις από το σπίτι, η απόσταση της κάθε μετακίνησής τους και  το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιούν οι γονείς στη δουλειά τους αλλά και για να μεταφέρουν τα παιδιά τους στο σχολείο και στις υπόλοιπες εξωσχολικές τους δραστηριότητες.

1η Δράση

Αρχικά έγινε διερεύνηση των γνώσεων και της τήρησης κανόνων οδικής συμπεριφοράς των μαθητών ως πεζοί, συνεπιβάτες σε αυτοκίνητο - μηχανή, ως επιβάτες σε Μ.Μ.Μ. και ως ποδηλάτες. Τα παιδιά περιέγραψαν δικά τους βιώματα από ατυχήματα στον δρόμο αλλά και γεγονότα που άκουσαν από τα τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης, όπου δυστυχώς σχεδόν καθημερινά ανακοινώνεται και κάποιο τροχαίο ατύχημα. Το ενδιαφέρον τους για το θέμα της οδικής συμπεριφοράς ήταν μεγάλο θέτοντας πολλές ερωτήσεις και απορίες.

2η Δράση

Αφού καταγράψαμε τους τρόπους μετακίνησης των παιδιών και των γονιών τους, συζητήσαμε για την εξοικονόμηση ενέργειας και τις ‘“πράσινες” μετακινήσεις και διερευνήσαμε τις γνώσεις τους γύρω από το θέμα αυτό. Στη συνέχεια τα ενημερώσαμε για τη συμμετοχή του σχολείου στο παιχνίδι “Μπάκι το Κυκλοφοριακό Φιδάκι” ως μια διασκεδαστική και εύκολη  εκστρατεία - πρόταση με στόχο την άρση των αρνητικών αντιλήψεων και την προώθηση αειφόρων τρόπων μετακίνησης  διασκεδαστικών, κοινωνικών και υγιών τόσο για το περιβάλλον όσο και για τα παιδιά και τους γονείς. Η ιδέα του παιχνιδιού τα ενθουσίασε και τα ενθάρρυνε να σκεφτούν καλύτερα τη συμπεριφορά τους σε θέματα κινητικότητας. Επιπλέον μέσω του παιχνιδιού δόθηκε η ευκαιρία να ενθαρρύνουμε την αειφόρο συμπεριφορά κατά τις μετακινήσεις σε μακροπρόθεσμη βάση και μετά το Δημοτικό σχολείο.

Το παιχνίδι με το “Μπάκι” κράτησε δύο εβδομάδες. Σ΄αυτό το διάστημα τα παιδιά κόλλησαν στρογγυλά πολύχρωμα αυτοκόλλητα πάνω στο πανό του Μπάκι κάθε φορά που ερχόντουσαν στο σχολείο με τα πόδια, με το ποδήλατο, με τα Μ.Μ.Μ. ή έκαναν από κοινού χρήση αυτοκινήτου. Ο στόχος ήταν στο τέλος του παιχνιδιού να έχει γεμίσει το πανό με στρογγυλά αυτοκόλλητα. Στη διάρκεια των δύο εβδομάδων πραγματοποιόταν καθημερινά έρευνα με “ανάταση των χεριών” για την παρακολούθηση της προόδου προς τον στόχο. Δεν έλειψαν βέβαια και οι επιβραβεύσεις όταν έφταναν σε συγκεκριμένα σημεία του πανό (παράταση του διαλείμματος κατά δέκα λεπτά, να μην δοθούν εργασίες για το σπίτι κλπ).

3η Δράση

Στο μάθημα της  Μελέτης Περιβάλλοντος ερευνήσαμε κατά πόσο οι κάτοικοι της περιοχής όπου μένουν τα παιδιά είναι ευχαριστημένοι από τα Μ.Μ.Μ. Από τη συλλογή και επεξεργασία του ερωτηματολογίου που έδωσαν οι μαθητές σε κατοίκους της περιοχής τους διαπίστωσαν ότι αρκετοί είναι εκείνοι που χρησιμοποιούν κυρίως το λεωφορείο για τις μετακινήσεις τους, αν και δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από τη συχνότητα των δρομολογίων. Παρόλα όμως τα προβλήματα καθυστέρησης θεωρούν ότι τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς εξυπηρετούν πολλούς επιβάτες που πάνε στη δουλειά τους και συμβάλλουν στην εξομάλυνση της κυκλοφοριακής συμφόρησης, στον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και στην οικονομία σε καύσιμα.

4η Δράση

Ιδιαίτερα σημαντικό και ενδιαφέρον για τα παιδιά ήταν ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, τον οποίο αναλύσαμε και διαπιστώσαμε τη σπουδαιότητα και χρησιμότητά του. Καταπιαστήκαμε και εξηγήσαμε τις πιο σημαντικές και  συχνές πινακίδες που συναντάμε στον δρόμο με αφορμή μία αφίσα από ένα εκπαιδευτικό πακέτο από τη βιβλιοθήκη του σχολείου μας. Στη συνέχεια ζωγραφίσαμε τα σήματα και φτιάξαμε σελιδοδείκτες.

5η Δράση

Αναλύσαμε επίσης τη συμπεριφορά μας ως πεζοί. Πώς πρέπει να διασχίζουμε τον δρόμο, να περνάμε από τις διαβάσεις, να σεβόμαστε τα διερχόμενα αυτοκίνητα και ιδιαίτερα τα οχήματα έκτακτης ανάγκης. Στη συνέχεια ζωγραφίσαμε αυτούς τους κανόνες, τους αναρτήσαμε σε τοίχο της τάξης μας και παίξαμε παντομίμα.

Αναφερθήκαμε επίσης και στους φωτεινούς σηματοδότες και τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση μη λειτουργίας τους και σε περίπτωση παρουσίας τροχονόμου. Έπειτα παρακολουθήσαμε κάποια βίντεο σχετικά με την κυκλοφοριακή αγωγή από την Εκπαιδευτική Τηλεόραση:  (https://goo.gl/tlIrxm), ( https://goo.gl/dP5KEh),( https://goo.gl/3m4JrG)

6η Δράση

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η περιήγηση και η παρατήρησή μας γύρω από το σχολείο. Αφού χωριστήκαμε σε δύο ομάδες, όπου η κάθε μία ανέλαβε ένα οικοδομικό τετράγωνο, κάναμε μια βόλτα για να παρατηρήσουμε και να καταγράψουμε τα σήματα του ΚΟΚ και την κυκλοφορία οχημάτων και πεζών σε φύλλο εργασίας που είχαμε φτιάξει πιο πριν. Εντοπίσαμε  τις διαβάσεις γύρω από το σχολείο, αν υπάρχει αντίστοιχο σήμα και κατά πόσο οι πεζοί διέρχονται από αυτές. Καταγράψαμε επίσης την κίνηση και τον τύπο των οχημάτων και δικύκλων που διέρχονταν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Επίσης διαπιστώσαμε ότι σε αναπηρική θέση παρκαρίσματος είχε τοποθετηθεί κόκκινος κάδος και σε κίτρινη διαγράμμιση έξω από το σχολείο υπήρχε παρκαρισμένο αυτοκίνητο.  Μετά από αυτήν τη βόλτα μας επεξεργαστήκαμε από κοινού και οι δύο ομάδες τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε, τις ομαδοποιήσαμε και γράψαμε επιστολές στους αρμόδιους φορείς (Τροχαία, Δημοτική Αστυνομία), επισημαίνοντας τα προβλήματα που εντοπίσαμε και προτείνοντας λύσεις για την αντιμετώπισή τους.

7η Δράση

Πολύ εποικοδομητική ήταν και η συνέντευξη που πήραν τα παιδιά από τις δυο σχολικές τροχονόμους του σχολείου μας. Οι δύο κυρίες μας ανέφεραν ότι συνειδητά και με μεγάλο ζήλο και ενθουσιασμό εκτελούν τα καθήκοντά τους, χωρίς βέβαια να λείπουν οι δυσκολίες και οι κίνδυνοι. Εξήγησαν στα παιδιά πόσο σημαντική και υπεύθυνη είναι η εργασία τους, η οποία συχνά δυσχεραίνεται από αγενείς και ανυπάκουους οδηγούς και από μαθητές που παίζουν, χαζεύουν, γυρίζουν πίσω ή καθυστερούν κατά τη διάσχιση της διάβασης.

Στη συνέχεια οι μαθητές απηύθυναν προς τις δύο κυρίες τις ερωτήσεις που είχαν ετοιμάσει και αφορούσαν την εκπαίδευσή τους, τον μισθό τους, τον εξοπλισμό τους, τις δυσκολίες, τους κινδύνους και τις διαφορές τους από τον κανονικό τροχονόμο.

8η Δράση

Στα πλαίσια του προγράμματος επισκεφτήκαμε και την Τροχαία Ηρακλείου, όπου μας έγινε μια παρουσίαση σε σχέση με τη συμπεριφορά που πρέπει να έχουν τα παιδιά ως πεζοί, ως ποδηλάτες, ως επιβάτες σε αυτοκίνητο και Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Μας ανέφεραν επίσης πώς πρέπει να είναι η ενδυμασία μας κατά τις βραδυνές ώρες και σε ποια κατάσταση πρέπει να βρίσκεται το ποδήλατό μας. Ιδιαίτερη μνεία έγινε φυσικά στο κράνος, στη ζώνη ασφαλείας, στο παιδικό κάθισμα και στη χρήση του κινητού τηλεφώνου.

Στη συνέχεια ακολούθησε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση ανάμεσα στα παιδιά, τους αξιωματικούς και τον διοικητή της Τροχαίας. Τα παιδιά έθεσαν τις ερωτήσεις που είχαν προετοιμάσει σχετικά με τις συνθήκες εργασίας του προσωπικού της Τροχαίας, τα επικίνδυνα περιστατικά, τα αστεία συμβάντα και τους χρόνους αντίδρασης της αστυνομίας, κάνοντας ταυτόχρονα διαπιστώσεις και επισημάνσεις σχετικά με επικίνδυνα και παραμελημένα σημεία της πόλης μας και ανέφεραν περιστατικά από το οικείο τους περιβάλλον.     

9η Δράση

Όλοι οι μαθητές του σχολείου μας είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά ένα επανδρωμένο  όχημα διάσωσης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Ηρακλείου μέσα στη σχολική αυλή. Η ομάδα αυτή από το Πυροσβεστικό Σώμα έδειξε με βιωματικό τρόπο στα παιδιά, τον σχεδιασμό, την οργάνωση και τον συντονισμό των εμπλεκόμενων δυνάμεων πυρόσβεσης και διάσωσης, του εξοπλισμού και των άλλων μέσων για τον έγκαιρο εντοπισμό και την αποτελεσματική αντιμετώπιση πυρκαγιών και εγκλωβισμού σε περιπτώσεις σοβαρών τροχαίων ατυχημάτων.

10η Δράση

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης δεξιοτήτων, για να μάθουν οι μικροί μας μαθητές ν’ αντιμετωπίζουν την οδήγηση και την κυκλοφορία με υπευθυνότητα, για την προώθηση και καλλιέργεια θετικών και φιλικών προς το περιβάλλον προτύπων κυκλοφοριακής κουλτούρας  αλλά και για την ψυχαγωγία τους, δημιουργήσαμε στην αυλή του σχολείου μια προσομοίωση Πάρκου Κυκλοφοριακής Αγωγής. Τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι και οδηγώντας τα ποδήλατά τους μαθαίνουν, βιωματικά και όχι απομνημονεύοντας πληροφορίες, την ασφαλή κυκλοφορία πεζών και οχημάτων.

11η Δράση

Για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας σε θέματα σωστής οδικής συμπεριφοράς και αειφόρων μετακινήσεων οι μαθητές της Γ΄ τάξης παρουσίασαν με ένα θεατρικό δρώμενο το πρόγραμμα, που υλοποιήσαμε, στους υπόλοιπους μαθητές και εκπαιδευτικούς του σχολείου και σχεδίασαν ένα ενημερωτικό φυλλάδιο που μοιράστηκε στους εκπαιδευτικούς και τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου μας.

Ευχαριστίες

Για την υλοποίηση του προγράμματος ιδιαίτερα υποστηρικτικός και ενημερωτικός ήταν ο ρόλος του Γραφείου Σχολικών Δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ηρακλείου και του προσωπικού του με άμεση ανταπόκριση και ενημέρωση σε όποια απορία ή δυσκολία μας.

Επίσης θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την Τροχαία Ηρακλείου και το Πυροσβεστικό Σώμα Ηρακλείου για τις ενδιαφέρουσες και παραστατικές ενημερώσεις που έκαναν στα παιδιά μας, καθώς και τις σχολικές τροχονόμους του σχολείου μας για τη συνέντευξη που μας παραχώρησαν.

Ιδιαιτέρως ευχαριστούμε και τους συναδέλφους Μπιρλάκη Ειρήνη και Μωραΐτη Μάρκο για τις κατασκευές των σημάτων κυκλοφοριακής αγωγής και των οχημάτων.      

Αναφορές

• Ιντζίδης Ευάγγελος, Παπαδόπουλος Αθανάσιος, Σιούτης Αριστοτέλης, Τικτοπούλου Αικατερίνη (2015). Γλώσσα Γ΄Δημοτικού, Τα απίθανα μολύβια. ΟΕΔΒ. Αθήνα.
• Κόκοτας Παναγιώτης, Αλεξόπουλος Δημήτριος, Μαλαμίτσα Αικατερίνη, Μαντάς Γεώργιος, Παλαμαρά Μαρία, Παναγιωτάκη Παναγιώτα (2015). Μελέτη Περιβάλλοντος Γ΄Δημοτικού. ΟΕΔΒ. Αθήνα.
• Ταρατόρη-Τσαλκατίδου Ε. (2002). Η Μέθοδος Project στη θεωρία και στην πράξη. Κυριακλίδη Αφοί Α.Ε. Αθήνα.
• Εκπαιδευτικο πακέτο “Ο δρόμος και εγώ” (2002).
• Εκπαιδευτική Τηλεόραση: (https://goo.gl/tlIrxm), (https://goo.gl/dP5KEh),

          ( https://goo.gl/3m4JrG)