Δευτέρα 30 Μαΐου 2016

Ελιά - Δώρο ζωής

Ο πολιτισμός της ελιάς και η καθοριστική παρουσία της στην καθημερινή μας ζωή

Μαρίνα Καρτσώνη

Δημοτικό Σχολείο Κουνάβων

Περίληψη
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ελιά: Δώρο ζωής» σχεδιάστηκε για να γνωρίσουν οι μαθητές τον πολιτισμό της ελιάς και την καθοριστική παρουσία της στην καθημερινή μας ζωή. Διεύρυνση των γνώσεων των μαθητών σχετικά με το δέντρο της ελιάς από την αρχαιότητα ως σήμερα. Γνωριμία με τις συνθήκες που ευνοούν την καλλιέργεια της ελιάς. Αναφορά στο λιομάζωμα. Κατανόηση της σημασίας και της διαχρονικής αξίας των καρπών της ελιάς και του ελαιόλαδου στη διατροφή. Αναφορά της ελιάς ως σύμβολο (ειρήνης) και ως έπαθλο (Ολυμπιακοί Αγώνες). Απόκτηση εμπειριών από άποψη ιστορική, μυθολογική, καλλιτεχνική, λαογραφική, λογοτεχνική. Η συμβολή του ελαιόλαδου, στην ιατρική επιστήμη. Δημιουργική έκφραση. Θεατρική έκφραση. Ανάπτυξη ομαδικότητας, συνεργασίας, εναλλαγής ρόλων.
Ελιά - Δώρο ζωής 

Λέξεις κλειδιά
ελιά, πολιτισμός, ιστορία, δώρο, ζωή
Κατηγορία προγράμματος
Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Εισαγωγή
H   ελιά - το κατ' εξοχήν δέντρο του μεσογειακού χώρου   - εδώ και χιλιετίες συνυπάρχει με   τους λαούς της Μεσογείου και έχει συνδεθεί με την καθημερινότητα και τις συνήθειές τους. Ένα δώρο της φύσης, μια λέξη-κλειδί για την κατανόηση της εξέλιξης πολλών περιοχών αλλά και μια πρόκληση για να ταξιδέψεις ακολουθώντας τους δρόμους και την πλούσια ιστορία της γύρω από τη Μεσόγειο, τη Μεσόγειο της Ελιάς.
Η καλλιέργειά της ήταν γνωστή στους Σημίτες, στους Αρμένιους και στους Αιγυπτίους αλλά οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που ασχολήθηκαν σε τόσο μεγάλη έκταση με τη ελιά. Ανάμεσα στον 7ο  και 3ο  αι π. Χ. αρχαίοι Φιλόσοφοι, ιατροί, ιστορικοί διερευνούν τις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου, ενώ ο Αριστοτέλης θεωρούσε την ελαιοκαλλιέργεια ως επιστήμη.
Το ελαιόδεντρο προστατευόταν από τα νομοθετικά διατάγματα της εποχής. Η πρώτη νομοθεσία ανήκει στο Σόλωνα (639-559π.Χ) και απαγόρευε ρητά την κοπή περισσότερων από δύο ελαιόδεντρων ετησίως σε κάθε ελαιώνα.
Παράλληλα ο «κλάδος Ελαίας» αποκτά μεγάλη αξία ως σύμβολο ειρήνης και επινίκια ανταμοιβή των Ολυμπιονικών και η ελιά και το λάδι γίνονται Σύμβολα Ειρήνης Και Αγάπης.
Αξεπέραστη πηγή ζωής είναι παρούσα στα κείμενα των αρχαίων και των σύγχρονων ελλήνων συγγραφέων και ποιητών. Γοητευμένοι από το φως της και τις υπέροχες αρχέγονες ιστορίες που μόνο αυτή ξέρει τόσο όμορφα να διηγείται, την ύμνησαν όσο λίγα δέντρα γιατί την αγάπησαν πολύ.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα « Ελιά: Δώρο ζωής » σχεδιάστηκε ακριβώς γι’ αυτό το λόγο.
Να γνωρίσουν οι μαθητές τον πολιτισμό της ελιάς και την καθοριστική παρουσία της στην καθημερινή μας ζωή. Άλλωστε η Κρήτη είναι ένα νησί γεμάτο ελαιόδεντρα και οι μικροί μαθητές έχουν προσωπικές εμπειρίες και βιώματα.
Σκοπός και στόχοι
Σκοπός:
Να γνωρίσουν οι μαθητές τα οφέλη της ελιάς και του ελαιόλαδου και την κοινωνική,  πολιτισμική και οικονομική σημασία τους στον τόπο μας.
Στόχοι:
  • Διεύρυνση των γνώσεων των μαθητών σχετικά με το δέντρο της ελιάς από την αρχαιότητα ως σήμερα (οικονομία - διατροφή - πολιτισμός -  μυθολογία - θρησκεία - καλές τέχνες)
  • Γνωριμία με τις συνθήκες που ευνοούν την καλλιέργεια της ελιάς
  • Αναφορά  στο λιομάζωμα
  • Κατανόηση της σημασίας και της διαχρονικής αξίας των καρπών της ελιάς και του ελαιόλαδου στη διατροφή .
  • Αναφορά της ελιάς ως σύμβολο (ειρήνης) και ως έπαθλο (Ολυμπιακοί Αγώνες).
  • Απόκτηση εμπειριών από τον κόσμο των ενηλίκων και ειδικότερα γνωριμία με την ελιά και το λάδι από άποψη ιστορική , μυθολογική , καλλιτεχνική , λαογραφική , λογοτεχνική.
  • Εκτίμηση της συμβολής του ελαιόλαδου, γνωστή από την αρχαιότητα στην ιατρική επιστήμη (θεραπευτικές συνταγές, παραγωγή αρωμάτων και σαπουνιών).
  • Δημιουργική έκφραση μέσα από κατασκευές, - ζωγραφική.
  • Θεατρική έκφραση - δραματοποίηση παραμυθιού.
  • Ανάπτυξη ομαδικότητας , συνεργασίας , εναλλαγής ρόλων.
Περιγραφή δράσης - Μέθοδος
Οι μέθοδοι ακολουθήθηκαν  ήταν
Μέθοδος project.
Εργασία σε ομάδες (ομαδοσυνεργατική).
Τεχνικές και Διαθεματικότητα
Αξιοποίηση μιας μουσειοσκευής για αφόρμηση και διερεύνηση σχετικά με τις  γνώσεις και τα ενδιαφέροντα των μαθητών όσον  αφορά το θέμα της ελιάς.
Η «μουσειοσκευή» περιείχε: μύθους, καρτέλες με  ιδεογράμματα, λαϊκές παραδόσεις (αινίγματα, παροιμίες, λεξιλόγιο ελιάς κ.α.), εκκλησιαστικά κείμενα σχετικά με το θέμα , ποιήματα και λογοτεχνικά κείμενα, , καλλιτεχνικές δημιουργίες, παλιά αναγνωστικά,  συνταγές μαγειρικής και  φυτικών καλλυντικών, ελιές βρώσιμες, μπουκαλάκι με λάδι, σαπούνια και άλλα φυτικά καλλυντικά με ελαιόλαδο, καντήλι.
Αρχικά η ομάδα των μαθητών χωρίστηκε σε τέσσερις υποομάδες και καθεμία ανέλαβε τη συλλογή υλικού αναλόγου του θέματός της.
Ομάδες εργασίας (4)
Οι ομάδες συγκροτήθηκαν σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα τους και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις  ώστε να μπορούν να εργαστούν ομαλά.
Ομάδες , ονομασία τους και θέματα
Η 1η Ομάδα ονομάστηκε «Ελιά» (δέντρο) και ασχολήθηκε με τα θέματα:
Η καλλιέργεια ελιάς , παραγωγή ελαιόλαδου, Προϊόντα ελιάς.
Λιομάζωμα  του  χτες  και  του  σήμερα, ελαιοτριβείο, ελαιοπαραγωγικές  περιοχές, ποικιλίες ελιάς , ασθένειες φυτού και γεωργικές εργασίες.
Προϊόντα ελιάς.
Η 2η Ομάδα ονομάστηκε «ελαιόλαδο» και ασχολήθηκε με την ελιά στη μυθολογία ,την ιστορία, και τη θρησκεία.
Ολυμπιακοί  αγώνες (συνήθειες αθλητών, κότινος), μύθοι, μινωική εποχή. Κατακλυσμός του Νώε, σύμβολο ελιάς.
Μυστήρια ευχελαίου και βάπτισης,  καντήλια αγίων, ταφικές συνήθειες στην αρχαιότητα και σήμερα.
Η  3η Ομάδα ονομάστηκε «κότινος» και ασχολήθηκε με θέματα λογοτεχνίας,  λαογραφίας, ζωγραφικής. Λογοτεχνικά κείμενα, ποίηση, παροιμίες, μαντινάδες, αινίγματα, παραμύθια, πίνακες  ζωγραφικής.
Η 4η Ομάδα ονομάστηκε «Αθηνά» και ασχολήθηκε με τα θέματα της υγείας και της διατροφής.
Χρήση λαδιού στην Ιατρική από την Αρχαιότητα (Ιπποκράτης) έως σήμερα. Μεσογειακή Διατροφή (συνταγές).
Μετά τη συλλογή και επεξεργασία των πληροφοριών κάθε ομάδα παρουσίασε το υλικό της.
Άλλες τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν και ευνόησαν τη διαθεματικότητα ήταν:
  • Αξιοποίηση σχετικών κειμένων, παραμυθιών και ποιημάτων στη γλώσσα.
  • Λύση προβλημάτων στα μαθηματικά με έννοιες όπως ελαιοπαραγωγός, λάδι, ελιές, κιλά, ευρώ.
  • Δημιουργική γραφή (Με αφορμή ένα στίχο  γράφουμε ποιήματα, τα συναισθήματα μας για έναν πίνακα ζωγραφικής κ.α.)
  • Ημέρα Υγιεινής Διατροφής: Παρασκευή ψωμιού στην κουζίνα της τάξης και χρήση ελαιόλαδου στο κολατσιό.
  • Δημιουργία τετραδίου μαθητή με φύλλα εργασίας : για τον ελαιώνα, το ελαιοτριβείο, τη μυθολογία , την ιστορία,  τη θρησκεία, υγεία  και διατροφή, μικρές αγγελίες, γραπτά μηνύματα, ιστορίες με εικόνες, οικογένειες λέξεων, σύνθετες λέξεις, συνταγές παρασκευής εδεσμάτων με ελαιόλαδο και παρασκευή σαπουνιού  με ελαιόλαδο.
  • Αναζήτηση στο διαδίκτυο για για συλλογή πληροφοριών και σχετικό υλικό.    
  • Θεατρική έκφραση με τη δραματοποίηση μύθων.
  • Γνωριμία με λογοτεχνικά έργα και έργα τέχνης
  • Καλλιτεχνική έκφραση  με σχετικές κατασκευές.
Οι παραπάνω τεχνικές ευνόησαν τη βιωματική μάθηση. Το υλικό που συλλέχθηκε, αξιοποιήθηκε σε σχετικό κεφάλαιο με θέμα την ελιά και τα δώρα της στο μαθητικό περιοδικό «Τα Φιντανάκια» που την ίδια περίοδο οι μαθητές της τάξης έγραψαν σε ψηφιακή μορφή (https://issuu.com/marinakartsoni).
Και βέβαια έγιναν οι απαραίτητες εκπαιδευτικές επισκέψεις  στον ελαιώνα, στο ελαιοτριβείο της Ένωσης Πεζών και στην  έκθεση τυποποιημένων προϊόντων ελιάς, σε εργαστήριο ζωγραφικής αγγείων, στο λαογραφικό Μουσείο Λυχνοστάτης και στην  εκκλησία.
Διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος ήταν 4 μήνες και η αξιολόγηση του προγράμματος έγινε από το τετράδιο εργασιών του μαθητή.
Συμπεράσματα
Τελειώνοντας το παραπάνω εκπαιδευτικό πρόγραμμα οι μαθητές είχαν αγαπήσει πολύ την Ελιά και τα δώρα της. Είχαν καταλάβει την καθοριστική σημασία της στη ζωή μας αλλά και στον πολιτισμό μας γενικότερα. Η βιωματική ενασχόληση με το θέμα αλλά και η ομαδική συνεργασία τους είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον και τους είχε ενώσει σε μια ομάδα με σημαντικές μαθησιακές αλληλεπιδράσεις.
Η ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα έδωσε ευκαιρίες για εκδρομές, για δράσεις εντός και εκτός σχολείου  και γενικά εμπλούτισε το Πρόγραμμα Μαθημάτων.
Αναφορές – Βιβλιογραφία

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου