Διαχρονικές αξίες, υπό το πρίσμα του πολιτισμού και της τέχνης στο πλαίσιο της βιωσιμότητας - αειφορίας
Αντωνία Κωνιού, Μαρία Ματθαιάκη
Νηπιαγωγείο Κάτω Ασιτών
Περίληψη
Το κείμενο αυτό περιέχει τις δράσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Σχολικών Δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου, με τίτλο ‘’Με το μπαούλο της γιαγιάς ταξιδεύω στα χρόνια τα παλιά’’. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2015-16. Συμμετείχαν και τα 2 μεικτά τμήματα του νηπιαγωγείου με συνολικό αριθμό 38 παιδιών.
Λέξεις κλειδιά
Πολιτισμό, αειφορία, διαχρονικές αξίες
Κατηγορία προγράμματος
Πολιτιστικών θεμάτων
Πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων, γιορτή μαθητικής δημιουργίας, παράδοση, πολιτισμός, βιώσιμη ανάπτυξη
Εισαγωγή
Η πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού μελετάται, αφενός για να μάθουν οι μεταγενέστεροι πώς ζούσαν οι πρόγονοι τους και αφετέρου για να γνωρίσουν πώς σκέφτονταν και σε ποιες αρχές και αξίες στηρίχτηκαν για το χτίσιμο ενός πολιτισμού με σεβασμό στο περιβάλλον. Το υπό διερεύνηση θέμα το προσεγγίσαμε μέσα από τις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης:
- Κοινωνική διάσταση: εξετάσαμε την οργάνωση της κοινωνίας, την κοινωνική θέση των μελών και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις
- Οικονομική διάσταση: μάθαμε πώς παρήγαγαν και διαχειρίζονταν τα διάφορα αγαθά για να καλύψουν τις ανάγκες τους
- Περιβαλλοντική διάσταση: αναφερθήκαμε στην αλληλεπίδραση που είχαν με το περιβάλλον και το πώς διαχειρίζονταν τα αγαθά της φύσης
- Πολιτιστική διάσταση: ήρθαμε σε επαφή με έθιμα και παραδόσεις, παρατηρώντας την εξέλιξη τους στο χρόνο
Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
Το πρόγραμμα στο πλαίσιο της Διαθεματικής προσέγγισης ενέπλεξε τις γνωστικές περιοχές της Γλώσσας, της Προσωπικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης, των Μαθηματικών, των Φυσικών Επιστημών, των Τεχνών, και των Τ.Π.Ε. Το εκπαιδευτικό σενάριο στηρίζεται στις βασικές αρχές του Δ.Ε.Π.Π.Σ καθώς:
- Αξιοποιεί τις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες.
- Ενιαιοποιεί τη γνώση και προάγει τη διαθεματικότητα.
- Δίνει ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτύσσουν και να εκφράζουν ιδέες και συναισθήματα, προσεγγίζοντας το πολιτιστικό υπόβαθρο του κάθε παιδιού καθώς και τα ενδιαφέροντά του και τις ανάγκες.
- Δίνει έμφαση στην ενεργητική και βιωματική μάθηση καθώς οι δραστηριότητες απαιτούν προσωπική εμπλοκή των νηπίων.
- Ενισχύει την αλληλεπίδραση και την συνεργασία των παιδιών μεταξύ τους.
- Παρέχει ευκαιρίες στα παιδιά να εξασκούν τις δεξιότητές τους μέσα από την αναζήτηση, την αιτιολόγηση και επιχειρηματολογία, τη λήψη αποφάσεων, την επίλυση προβλημάτων και επιτρέπει στα παιδιά να κάνουν «λάθη», αξιοποιώντας τα λάθη κατά τη μαθησιακή διαδικασία.
- Η παιγνιώδης μορφή των δραστηριοτήτων θέτει στο επίκεντρο το παιχνίδι ως μέσο μάθησης, ενισχύοντας την αυτενέργεια και την αυτονομία των νηπίων.
- Ενσωματώνει στις δραστηριότητες την τεχνολογία και αξιοποιεί μια ποικιλία πηγών πληροφόρησης όπως το διαδίκτυο.
- Ενσωματώνει την αξιολόγηση στο πρόγραμμα.
Διδακτικοί στόχοι
ως προς το γνωστικό αντικείμενο:
- γνωριμία με το λαϊκό πολιτισμό της Κρήτης
- καλλιέργεια πολιτισμικής ταυτότητας
- καλλιέργεια κοινωνικών ικανοτήτων που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη
- σεβασμός στο περιβάλλον
ως προς τη μαθησιακή διαδικασία:
- ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας,
- οργάνωση και διαχείριση πληροφοριών,
- επίλυση προβλημάτων, έρευνα,
- καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων,
- καλλιέργεια της κριτικής σκέψης,
- εξοικείωση με τη χρήση των υπολογιστών ως εργαλείο ανακάλυψης και εύρεσης πληροφοριών, αλλά και ως εργαλείο δημιουργίας και έκφρασης
Ρόλος εκπαιδευτικού
Οι εκπαιδευτικοί μεσολάβησαν και διευκόλυναν τη μαθησιακή διαδικασία, βοηθώντας τα παιδιά
- να οργανώσουν την έρευνά τους,
- να αποκτήσουν πρόσβαση στις κατάλληλες πηγές πληροφόρησης,
- να εφαρμόσουν τις νέες γνώσεις,
Οι εκπαιδευτικοί προσπάθησαν
- να οργανώσουν δραστηριότητες με συνοχή και συνέχεια με τέτοιο τρόπο, ώστε οι γνώσεις να ‘’χτίζονται ‘’ μέσω της διερεύνησης και της ενεργής συμμετοχής των παιδιών,
- να αξιολογούν τη διαδικασία και να την προσαρμόζουν στις ανάγκες των παιδιών
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
Κατά την υλοποίηση του προγράμματος ξεκινήσαμε από αυτά που γνώριζαν τα παιδιά για το θέμα και οργανώσαμε τις δράσεις σχετικά με το τι θα ήθελαν να μάθουν. Κατά την προσέγγιση των νέων εννοιών και γνώσεων χρησιμοποιήσαμε διαφορετικές αναφορικά με τις δράσεις διδακτικές στρατηγικές όπως:
- διατύπωση ερωτημάτων
- καταιγισμός ιδεών
- διερεύνηση και επεξεργασία θεμάτων μέσω της έρευνας και της ανακάλυψης
- ομαδοσυνεργατική εργασία
- επικοινωνία και παρουσίαση νέων γνώσεων με ποικίλους τρόπους και πολλαπλές αναπαραστάσεις (π.χ θεατρικό παιχνίδι, κατασκευές κτλ)
Περιγραφή δράσεων
Αφόρμηση για την εκκίνηση του προγράμματος αποτέλεσε η επίσκεψη της ‘’γιαγιάς Μαρίας’’. Η γιαγιά Μαρία είναι η προγιαγιά μιας μαθήτριάς μας και την προσκαλέσαμε στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας ημέρας για την Τρίτη Ηλικία. Τα παιδιά της έθεσαν διάφορα ερωτήματα σχετικά με τη ζωή της και οι ιστορίες της τους κέντρισαν το ενδιαφέρον.
Δραστηριότητες με θέμα ‘’Το κρητικό σπίτι’’ : στόχοι να μάθουν πού ζούσαν παλιότερα οι άνθρωποι, τη διαρρύθμιση του κρητικού σπιτιού και την οικοσκευή του.
Το ερώτημα που τέθηκε στα παιδιά ήταν ‘’Πώς ήταν το κρητικό σπίτι την εποχή της γιαγιάς τους’’. Ομαδοποιήσαμε και καταγράψαμε τις απαντήσεις ως εξής: πώς ήταν εξωτερικά, πώς ήταν η διαρρύθμιση του, ποια ήταν τα υλικά χτισίματος, ποια ήταν η οικοσκευή του.
Χωρισμός σε ομάδες: Για να διερευνήσουμε το θέμα χωριστήκαμε σε ομάδες χρησιμοποιώντας 4 πεντάδες χαρτάκια (σύνολο 20), σε κάθε πεντάδα είχαμε γράψει αριθμούς από το 1 έως το 4 και κάθε παιδί με τυχαίο τρόπο επέλεξε ένα χαρτάκι μέσα από ένα σακούλι. Δημιουργήθηκαν 4 ομάδες (οι ομάδες του 1, του 2, του 3 και του 4).
Διερεύνηση θέματος: Τέθηκε το ερώτημα πού θα αναζητούσαμε πληροφορίες σχετικές με το θέμα. Αποφασίσαμε να ψάξουμε σε βιβλία, στον Η/Υ και να ρωτήσουμε τους παππούδες και τις γιαγιάδες.
Η ομάδα που αναζήτησε πληροφορίες μέσω διαδικτύου, με τη βοήθεια της εκπαιδευτικού είχε πρόσβαση στον Η/Υ, αντέγραψε στη μηχανή αναζήτησης τις λέξεις ‘’κρητικό σπίτι’’, ‘’οικοσκευή’’ περιηγήθηκε σε σχετικές εικόνες, επέλεξε κάποιες από αυτές και τις αποθήκευσε σε ένα φάκελο.
Τα παιδιά που πήραν συνέντευξη από τα μέλη της οικογένειας βοηθήθηκαν από τους γονείς τους, όπου κατέγραψαν τις απαντήσεις του παππού ή της γιαγιάς σε ένα φύλλο εργασίας που τους είχαμε δώσει.
Η διαδικασία κράτησε 4 ημέρες και την 5η μέρα η κάθε ομάδα παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνάς της στην ολομέλεια.
Αναφορικά με τα αποτελέσματα της δράσης τα παιδιά έμαθαν ότι τα παλιά σπίτια των Κάτω Ασιτών ήταν κυρίως μονόσπιτα με ένα ή δύο δωμάτια (ανάλογα την οικονομική κατάσταση του νοικοκύρη) και είχαν αυλή. Για να χτιστεί ένα σπίτι χρησιμοποιούσαν πέτρες, ξύλα, χώμα και ασβέστη. Το σπίτι πέρα του χώρου κατοικίας εξυπηρετούσε και όλες τις άλλες ανάγκες της οικογένειας, οι άνθρωποι συνυπήρχαν στον ίδιο χώρο με τα ζώα τους (δεδομένου ότι ήταν οι περισσότεροι γεωργοί), κάποια σπίτια είχαν πηγάδι για το νερό και τα περισσότερα σπίτια είχαν φούρνο.
Επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου: Προγραμματίσαμε επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου προκειμένου να συμμετάσχουν τα παιδιά στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αφορά τον ‘’κύκλο του ψωμιού’’. Επιπλέον τα παιδιά είχαν την δυνατότητα να περιηγηθούν στην εθνογραφική συλλογή του Μουσείου και να επισκεφτούν την αίθουσα που αναπαριστά το εσωτερικό ενός κρητικού σπιτιού με όλη του την οικοσκευή. Πριν την επίσκεψη χρησιμοποιήσαμε ένα λογισμικό οπτικοποίησης (google earth) για να βρούμε το Μουσείο και συζητήσαμε με τα παιδιά αναφορικά με το τι περίμεναν να δουν στη διάρκεια της επίσκεψης.
Μετά την επίσκεψη πίσω στην τάξη καταγράψαμε τι είδαμε.
Δραστηριότητες με θέμα ‘’η οικοσκευή του κρητικού σπιτιού’’ : στόχοι να γνωρίσουν τα αντικείμενα του σπιτιού, να μάθουν τη χρήση, την κατασκευή τους και την εξέλιξη τους στο χρόνο.
Aφορμή για συζήτηση μας έδωσε η ομάδα των παιδιών που είχε αναλάβει να ασχοληθεί με την οικοσκευή του κρητικού σπιτιού. Αρχικά είχαμε συλλέξει αρκετές εικόνες των αντικειμένων, στη συνέχεια όμως αρχίσαμε να συγκεντρώνουμε τα ίδια τα αντικείμενα δημιουργώντας μια ‘’γωνιά’’ στην τάξη.
Σχήμα 1: Μουσειογωνιά
Το πολιτιστικό πρόγραμμα το επεξεργαζόμασταν παράλληλα με άλλα θέματα, ως εκ τούτου τα αντικείμενα με τα οποία ασχολούμασταν σχετίζονταν με το θέμα που επεξεργαζόμασταν κάθε φορά π.χ. όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα ήταν Νοέμβρης και μελετούσαμε τη ‘’σπορά’’, οπότε παρουσιάστηκαν και μελετήθηκαν και τα σχετικά αντικείμενα (δρεπάνι, θρινάκι, κόσκινο,κ.τ.λ.) Στο κάθε αντικείμενο της οικοσκευής μελετούσαμε τη χρήση του, την κατασκευή του, τα υλικά από τα οποία ήταν φτιαγμένο και την εξέλιξή του στο χρόνο. Παρακάτω περιγράφουμε δράσεις που έγιναν με την εμπλοκή και άλλων γνωστικών περιοχών:
- μάθαμε τα ονόματα των αντικειμένων, τα γράψαμε σε καρτέλες και τοποθετήσαμε τις καρτέλες στα αντικείμενα (προφορικός και γραπτός λόγος)
- ταξινομήσαμε τα αντικείμενα με βάση το αρχικό τους γράμμα και μετρήσαμε ποια ομάδα συγκέντρωνε τις περισσότερες καρτέλες (γλώσσα και μαθηματικά)
- κατηγοριοποιήσαμε τα αντικείμενα με κριτήριο το υλικό (ξύλο, γυαλί, πέτρα, μαλλί, μέταλλο, πηλό) από το οποίο ήταν φτιαγμένα, μιλήσαμε για τις ιδιότητες των υλικών και συζητήσαμε τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι επέλεγαν τα συγκεκριμένα υλικά κάνοντας συσχετισμούς με το σήμερα (φυσική)
- κατηγοριοποιήσαμε τα αντικείμενα με βάση τη χρήση τους (θέρμανση, φωτισμό, υγιεινή, προετοιμασία φαγητού κτλ)
- χρησιμοποιήσαμε τα αντικείμενα και δραματοποιήσαμε την καθημερινότητα των ανθρώπων τα παλιά χρόνια (τέχνες, προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη)
- επισκεφτήκαμε το εργαστήρι κεραμικής των Κάτω Ασιτών και παρακολουθήσαμε το πρόγραμμα ‘’Στα χρόνια του παππού και της γιαγιάς’’. Φτιάξαμε πήλινα γλαστράκια που τα στολίσαμε με μοτίβα (τέχνες, μαθηματικά)
- ζωγράφισε το κάθε παιδί το δικό του αγγείο σε χαρτί απεικονίζοντας μια εικόνα από τις δραστηριότητες των παππούδων και των γιαγιάδων του π.χ θερισμός, βοσκή, πλύσιμο στην σκάφη κ.τ.λ (τέχνες, μαθηματικά)
Μελετώντας τα αντικείμενα στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης τα παιδιά διαπίστωσαν ότι οι πρόγονοι τους
- χρησιμοποιούσαν τα υλικά με πολλούς τρόπους και ως προς όλες τις ιδιότητές τους π.χ ξύλο το χρησιμοποιούσαν στην παρασιά για να θερμανθούν και να μαγειρέψουν, το κάρβουνο το έβαζαν στο σίδερο, τη στάχτη την έβαζαν στην μπουγάδα και ως λίπασμα στα φυτά,
- με τα υπολείμματα του φαγητού τάιζαν τα οικόσιτα ζώα,
- την κοπριά των ζώων την έβαζαν λίπασμα,
- με το μαλλί των ζώων έφτιαχναν τα ρούχα τους,
- επαναχρησιμοποιούσαν τα αντικείμενα π.χ το τσικάλι όταν χαλούσε δεν το πετούσαν αλλά το χρησιμοποιούσαν σαν ταΐστρα και
- όλες τους οι δραστηριότητες είχαν σχέση με τη φύση και τα στοιχεία της
Δραστηριότητες με θέμα την οικογένεια και τις δραστηριότητες των μελών της: στόχοι να προσεγγίσουν τον τρόπο ζωής των προγόνων τους και να δουν τις αλληλεπιδράσεις που υπήρχαν μεταξύ των μελών της οικογένειας, προκειμένου να λειτουργούν αποτελεσματικά ως προς την κάλυψη των αναγκών τους.
οι δουλειές του σπιτιού: Μέσω της δραματοποίησης τα κορίτσια αναπαράστησαν την καθημερινότητα των γυναικών και διαπίστωσαν, αφενός τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν λόγω της έλλειψης των τεχνολογικών επιτευγμάτων και αφετέρου την αναγκαιότητα που υπήρχε για συνεργασία, προκειμένου να γίνουν κάποιες εργασίες. Ειδικότερα τα κορίτσια
- έστησαν τσικάλι στην παρασιά,
- πήγαν με τη στάμνα στη βρύση να φέρουν νερό,
- έπλυναν τα ρούχα στην σκάφη,
- ζύμωσαν ψωμί,
- σιδέρωσαν τα ρούχα με το σίδερο,
- χρησιμοποίησαν τη ρόκα, την ανέμη και το αδράχτι για να επεξεργαστούν το μαλλί.
Σχήμα 2: νοικοκυριό
σπορά: Αναπαραστήσαμε τον κύκλο του ψωμιού. Συγκεκριμένα τα παιδιά:
- δραματοποίησαν το όργωμα, τη σπορά, το θέρισμα, το αλώνισμα, το λίχνισμα, το κοσκίνισμα, κ.τ.λ.,
- έμαθαν τα ονόματα των εργαλείων που χρησιμοποιούσαν παλιά (δρεπάνι, θρινάκι, κόσκινο κ.τ.λ),
- έμαθαν τα υλικά από τα οποία έφτιαχναν τα εργαλεία τους,
- αντιστοίχισαν εργαλείο με εργασία.
λιομάζωμα: Τα παιδιά ενεπλάκησαν σε δραστηριότητες σχετικά με την ελιά
- ‘’ράβδισαν’’ τις ελιές που έχουμε στην αυλή του νηπιαγωγείου,
- έμαθαν τα ονόματα των εργαλείων που χρησιμοποιούσαν (βέργα, χτένι, τσουβάλι, καλάθι κ.τ.λ)
- έμαθαν τα υλικά από τα οποία έφτιαχναν τα εργαλεία τους,
- αντιστοίχισαν εργαλείο με εργασία,
- επισκέφτηκαν το ελαιοτριβείο του χωριού, καθώς και μια αιωνόβια ελιά που υπάρχει στο χωριό,
- γνώρισαν τις χρήσεις του ελαιολάδου στις ανθρώπινες δραστηριότητες των προγόνων τους ( μαγείρεμα, σαπούνι, λύχνος-φωτισμός, κ.τ.λ.),
- χωρίστηκαν σε ομάδες και συνεργατικά δημιούργησαν ‘’ελαιώνες’’ με πλαστελίνη, κολάζ, ξυλομπογιές, μαρκαδόρους και κηρομπογιές,
μαλλί - κτηνοτροφία: Με αφορμή το θέμα του χειμώνα και τα χειμωνιάτικα ρούχα μιλήσαμε για τα μάλλινα ρούχα και πώς αυτά φτιάχνονται. Αναφερθήκαμε στο ‘’κύκλο της κλωστής’’ από το πρόβατο στο ρούχο.
- προσκαλέσαμε το θίασο Κατάρτι που μας αφηγήθηκε το μουσικό παραμύθι ‘’ο κύκλος της κλωστής’’,
- φτιάξαμε τους δικούς μας ‘’αργαλειούς’’ και τα δικά μας υφαντά,
- προσκαλέσαμε έναν πατέρα κτηνοτρόφο και μας μίλησε για το επάγγελμά του βοσκού, τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν παλιά οι βοσκοί, πόσο έχει αλλάξει η ζωή του βοσκού σήμερα, ποια είναι η σχέση του με το φυσικό περιβάλλον,
- τυροκομήσαμε με τη βοήθεια μίας γιαγιάς και φτιάξαμε μυζήθρα,
- τα αγόρια ‘’έπαιξαν’’ βοσκός και πρόβατα μέσω της δραματοποίησης,
- μάθαμε το τραγούδι ‘’αργαλειός’’.
“τα παιδία παίζει’’: Τα παιδιά κατά τη διάρκεια των δράσεων που αφορούσαν τη ζωή των ενηλίκων εξέφρασαν την απορία ‘’τι έπαιζαν τα παιδιά τα παλιά χρόνια’’. Αυτό το ερώτημα αποτέλεσε κατάλληλη αφορμή για να ξεκινήσουμε το κομμάτι με τα παραδοσιακά παιχνίδια
- πήραμε συνέντευξη από τους παππούδες και τις γιαγιάδες με το ερώτημα τι παιχνίδια έπαιζαν όταν ήταν παιδιά’’,
- τους προσκαλέσαμε να παίξουν μαζί μας,
- φτιάξαμε τα δικά μας παιχνίδια.
Σχετικά με όλες τις παραπάνω δράσεις αξίζει να καταγραφούν κάποια στοιχεία που έκαναν εντύπωση στα παιδιά, πιο συγκεκριμένα:
- οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν πολλές δυσκολίες στην καθημερινότητά τους,
- έπρεπε να συνεργάζονται σε πολλές εργασίες π.χ. υπήρχε η έννοια του δανεικού δηλαδή όταν μια οικογένεια τρυγούσε δανειζόταν εργατικά χέρια από μια άλλη οικογένεια η οποία ανταπέδιδε την εργασία όταν υπήρχε ανάγκη,
- τα περισσότερα από αυτά που χρειάζονταν στην καθημερινότητά τους τα έφτιαχναν μόνοι τους και ό,τι χαλούσε δεν το πετούσαν αλλά το έφτιαχναν,
- οι μεγάλοι δίδασκαν τους μικρούς π.χ. τα κορίτσια μάθαιναν από μικρές το νοικοκυριό και τα αγόρια εκπαιδεύονταν στις εξωτερικές εργασίες,
- πολλές εργασίες έδιναν αφορμή για κοινωνική επαφή π.χ. νερό στη βρύση, μπουγάδα κ.τ.λ.
Δραστηριότητες με θέμα τα έθιμα με αφορμή τις θρησκευτικές εορτές: στόχος να γνωρίσουν έθιμα των προγόνων τους και να τα συσχετίσουν με το σήμερα. Όπως αναφέραμε το θέμα μας το επεξεργαζόμασταν παράλληλα και με άλλες θεματικές. Τις περιόδους των θρησκευτικών εορτών μας δόθηκε η αφορμή να ανατρέξουμε στο παρελθόν και να αναβιώσουμε κάποια έθιμα που είτε έχουν ξεχαστεί είτε έχει αλλάξει ο χαραχτήρας τους λόγω συνθηκών.
- Χριστούγεννα : Τα Χριστούγεννα μιλήσαμε για τα έθιμα των ημερών, φτιάξαμε χριστόψωμο στην τάξη και είπαμε τα κάλαντα στο χωριό. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το χριστόψωμο ήταν ευλογημένο ψωμί αφού θα στήριζε τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειας του. Χρησιμοποιούσαν καλό αλεύρι και ακριβά υλικά, όπως ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Μαζεύονταν οι γυναίκες του σπιτιού και μέχρι να γίνει το προζύμι, τραγουδούσαν, «ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Έπλαθαν το ζυμάρι, έπαιρναν τη μισή ζύμη και έφτιαχναν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη ζύμη έφτιαχναν σταυρό με λουρίδες και στο κέντρο ‘έβαζαν ένα άσπαστο καρύδι που συμβόλιζε τη γονιμότητα.
- Απόκριες: Επειδή παλιότερα οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν με ό,τι είχαν στο σπίτι τους αποφασίσαμε να ’’ντυθούμε’’ με τα ρούχα των γονιών μας, έτσι ντυθήκαμε ‘’μικροί κύριοι και μικρές κυρίες”. Στη συνέχεια οργανώσαμε με τη συμμετοχή των γονιών το δικό μας καρναβάλι. Παλιότερα οι άνθρωποι τέτοιες μέρες έβγαιναν το σούρουπο μεταμφιεσμένοι έμπαιναν στα σπίτια του χωριού και οι νοικοκυραίοι προσπαθούσαν να τους αναγνωρίσουν, για εμάς ήταν δύσκολο να κάνουμε κάτι τέτοιο, όποτε αρκεστήκαμε στην πρωινή εξόρμηση που τους ενθουσίασε όλους.
- Σαρακοστή: Τη Σαρακοστή φτιάξαμε με αλεύρι και νερό την κυρά Σαρακοστή με τα 7 της πόδια. Η Κυρά Σαρακοστή ήταν ένα παλιό ελληνικό έθιμο που έπαψε να τηρείται στις μέρες μας. Στην ουσία ήταν ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που είχαν οι παλιοί για να μετρούν τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή του Πάσχα. Οι εβδομάδες είναι επτά, γι’ αυτό και η Κυρά Σαρακοστή είχε επτά πόδια. Ένα πόδι για κάθε εβδομάδα. Η Κυρά Σαρακοστή είχε σταυρωμένα τα χέρια της, επειδή προσευχόταν και δεν είχε στόμα γιατί νήστευε.
- Πάσχα: Το Πάσχα μιλήσαμε για τα πάθη του Χριστού, μάθαμε τα κάλαντα του Λαζάρου, φτιάξαμε στην τάξη πασχαλινά κουλούρια και βάψαμε αυγά. Ζητήσαμε από τα παιδιά να μας φέρουν διάφορα φυλλαράκια, έπειτα τα παιδιά τα βούτηξαν στο νερό και τα τοποθέτησαν πάνω στα βρασμένα αυγά. Στη συνέχεια με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών τα τύλιξαν με καλσόν για να μη φύγουν τα φύλλα και τα έβαλαν στη βαφή. Η όλη διαδικασία άρεσε πολύ στα παιδιά.
Δραστηριότητες με θέμα κρητικοί χοροί, όργανα της Κρήτης, μαντινάδα: Χωρίσαμε τα παιδιά σε 3 ομάδες προκειμένου να διερευνήσουν και να συλλέξουν πληροφορίες σχετικές με τους χορούς, τα μουσικά όργανα και τις μαντινάδες. Πηγές αναζήτησης πληροφοριών αποτέλεσαν η οικογένεια και ο Η/Υ. Η κάθε ομάδα παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνας με τις εξής δράσεις:
ομάδα χορών:
- μας πληροφόρησε για τους χορούς που χορεύονται ακόμα (σιγανός, συρτός, μαλεβιζιώτης, πεντοζάλης, σούστα) αλλά και γι’ αυτούς που έχουν ξεχαστεί ή χορεύονται σε συγκεκριμένα χωριά (Αγκαλιαστός, Ζερβόδεξος, Κουτσαμπαδιανός, Απανωμερίτης, Τριζάλης, Λαζώτης, Πρινιανός, Ανωγειανός πηδηχτός κ.α.)
- μας μίλησαν σχετικά με την ιστορία των 5 βασικών χορών της Κρήτης
- βρήκαμε τις μεταξύ τους ομοιότητες και διαφορές
- διακρίναμε τους χορούς ως προς το ρυθμό, τα βήματα, την ονομασία, το πώς χορευόταν π.χ. σε κύκλο, σε ζευγάρι
- τα παιδιά επέλεξαν τους χορούς που τους άρεσαν και κατέγραψαν την επιλογή τους καταλήγοντας έτσι στον δημοφιλέστερο χορό της τάξης
- παρουσίασαμε τις στολές των χορευτών και τις ονομασίες των ρούχων που τις απαρτίζουν
- τα παιδιά ζωγράφισαν Κρητικούς και Κρητικοπούλες
ομάδα μουσικών οργάνων:
- μας παρουσίασαν τα μουσικά όργανα της Κρήτης
- τα κατηγοριοποιήσαμε σε πνευστά, έγχορδα, κρουστά, σε αυτά που παίζονται με πένα ή δοξάρι
- ακούσαμε τον ήχο τους μέσω το Η/Υ
ομάδα μαντινάδας:
- μας μίλησαν για τις κατηγορίες των μαντινάδων ως προς το θέμα στο οποίο αναφέρονται
- μας είπαν μαντινάδες που έμαθαν από την οικογένειά τους
Ολόκληρώνοντας το πρόγραμμα προσκαλέσαμε 4 μουσικούς, όπου μας παρουσίασαν τα μουσικά όργανα της κρητικής παράδοσης, τους θέσαμε ερωτήματα, είπαμε μαντινάδες, τραγουδήσαμε και χορέψαμε.
Εικονογράφηση λαϊκού παραμυθιού: Το παραμύθι ενθουσιάζει τα παιδιά ως εκ τούτου δεν θα μπορούσε να λείπει από το πρόγραμμα. Το λαϊκό παραμύθι βασίζεται στην προφορική μεταβίβαση της παράδοσης από γενιά σε γενιά. Στις Κάτω Ασίτες υπήρχαν αρκετοί παραμυθάδες, άλλωστε όταν μας επισκέφτηκε η γιαγιά Μαρία στην αρχή του προγράμματος, μας διηγήθηκε ένα παραμύθι που ενθουσίασε τα παιδιά. Επιλέξαμε λοιπόν από το βιβλίο του κου Γιάννη Τσερεβελάκη ‘’Μνήμης Ανάπλους’’ 2 παραμύθια και τα εικονογραφήσαμε. Με το λογισμικό moviemaker φτιάξαμε ένα βίντεο με τις ζωγραφιές των παιδιών και με την εφαρμογή learning apps παιχνίδια σειροθέτησης
Συνεργασία με γονείς: Με την έναρξη του προγράμματος οι γονείς ενημερώθηκαν σχετικά με το πρόγραμμα και επιπλέον παρακολουθούσαν την εξέλιξη των δράσεων, είτε μέσα από τα έργα των παιδιών τα οποία εκθέταμε σε κοινόχρηστο χώρο είτε μέσω της συμμετοχής τους σε κοινές δράσεις με τα παιδιά.
Δραστηριότητες τελικής αξιολόγησης: Προκειμένου να αξιολογήσουμε τις γνώσεις των παιδιών και να ενισχύσουμε την ανάπτυξη δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου (αναδιοργάνωση υπαρχουσών γνώσεων, κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων κ.α.) δημιουργήσαμε
- ένα επιδαπέδιο παιχνίδι με 23 κάρτες και ζάρι. Κάθε κάρτα είχε μία εικόνα και μία σχετική με την εικόνα ερώτηση, την οποία οι παίχτες έπρεπε να απαντήσουν για να έχουν το δικαίωμα να ξαναρίξουν το ζάρι,
- με μια εφαρμογή Web 2.0 το learning apps (δημιουργία διαδραστικών παιχνιδιών) και το λογισμικό jigsaw (δημιουργία παζλ) δημιουργήσαμε παιχνίδια μνήμης, αντιστοίχησης, σειροθέτησης και παζλ. Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να τα παίξουν μέσω του blog του νηπιαγωγείου στην διεύθυνση http://blogs.sch.gr/nipkasitira/
- αλφαβητάρι: Στα πλαίσια του προγράμματος τα παιδιά εμπλούτισαν το λεξιλόγιο τους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός αλφαβητάριου. Βρήκαμε τις λέξεις στην ολομέλεια και στη συνέχεια τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες αντέγραψαν τις λέξεις και ζωγράφισαν τις αντίστοιχες εικόνες. Για να αποκτήσει το αλφαβητάρι παιγνιώδη μορφή το μετατρέψαμε σε επιτραπέζιο παιχνίδι που πήρε το κάθε παιδί στο σπίτι του.
Βιβλιογραφία
- Δεληκανάκη, Ν., Κοκολάκη, Ρ., Νοϊδου, Μ., (2000) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Προσχολική ηλικία. Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα.
- Μωραΐτη, Τ., Διανέλλου, Γ., (2006). Τι θέμα να διαλέξω στο χρόνο για να τρέξω; 40 θεματικές προσεγγίσεις από το Σεπτέμβριο ως τον Ιούνιο για το Νηπιαγωγείο. Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αθήνα.
- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2003). Διαθεματικό πλαίσιο Προγραμμάτων σπουδών για το Νηπιαγωγείο.
- Χουρδάκης, A., (2015). Κρητικά Λαϊκά Παραμύθια. Παραμύθια Επαρχίας Μαλεβιζίου Ηράκλειο.
- Τσερεβελάκης, Γ., (2005). Μνήμης Ανάπλους. Μία αναδρομή στην ιστορία και στο λαϊκό πολιτισμό των Κάτω Ασιτών της επαρχίας Μαλεβιζίου Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Κάτω Ασιτών ‘’το Γοργολαΐνι’’. Ηράκλειο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου